چرا بشر هنوز نتوانسته در فضا بیگانگان هوشمند کشف کند؟

در چه پهنه ای از گیتی ممکن است بیگانگان هوشمند در حال زندگی کردن باشند؟ چه پهنه ای از گیتی تا کنون کشف شده است و چرا هنوز موجودات هوشمند در آن یافت نشده؟

کهکشان راه شیری به تنهایی بین 100 تا 400 میلیارد ستاره را در خود جای داده است. هر یک از این ستاره ها می تواند همانند خورشید سیاره هایی داشته باشد که به دور آن می چرخند. در پهنه ای از گیتی که ما تا کنون توانسته ایم آن را مشاهده کنیم بیش از 2 تریلیون کهکشان وجود دارد؛ در هر کهکشان تریلیون ها سیاره وجود دارد که دور میلیاردها ستاره همانند خورشید می گردند. حتا اگر سیاره هایی که شرایط مناسب برای زندگی را دارند بسیار کمیاب باشند، باز هم حتما باید جایی در این عالم موجودات هوشمندی همانند ما وجود داشته باشند. برای نمونه، مجله ی Business Insider گزارش می دهد که اگر 0.1 درصد از سیاره های کهکشان ما برای زندگی موجودات زنده مناسب باشند، آنگاه میلیون ها سیاره وجود دارد که ممکن است بیگانگان هوشمندی در حال زندگی روی آن ها باشند.

این عدد و رقم ها فیزیکدان برنده ی جایزه ی نوبل انریکو فرمی (Enrico Fermi) را بر آن داشت تا سوال بزرگی که همواره در باره ی زندگی های بیگانه وجود داشته را از خود بپرسد: «آن ها کجا هستند؟ » این سوال به پارادوکس فرمی (the Fermi paradox) معروف شده است. شاید مهم ترین نکته در پاسخ به این سوال خود ما انسان ها باشیم.

یکی از موضوعات مطرح در زمینه ی وجود بیگانگان هوشمند فرضیه ی فیلتر بزرگ (Great Filter)  است. بر اساس این نظریه، ممکن است برخی گونه ها پیش از آنکه به فناوری ترک سیاره خود و سکونت در سیارات دیگر دست پیدا کنند، به هر دلیلی منقرض شوند. در هر سیاره ای که موجودات هوشمندی بر آن سکونت دارند (مانند زمین) از دیدگاه تکاملی، برهه های زمانی مشخصی وجود دارد که در آن ها، موجودات ساکن بر سیاره باید پیش از تلاش برای برقراری ارتباط با دیگر سیارات درک کاملی از شرایط پیدا کنند. اگر موجودات پیشرفته به درک درستی از مسیر و جایگاه تکامل خود نرسند، ممکن است ادامه ی حیات آن ها با خطر مواجه شود. این اتفاق می تواند در نخستین مراحل حیات رخ دهد. ما انسان ها نیز از این قاعده مستثنا نیستیم و ممکن است در این برهه از تکامل خود، ندانسته به سمت نابودی برویم و شامل فیلتر مذکور در نظریه ی فیلتر بزرگ شویم.

آیا فیلتر بشر تغییرات آب و هوایی است؟

تغییرات آب و هوایی پدیده ای است که اگر همچنان دست روی دست بگذاریم و جلوی آن را نگیریم، در آینده بخش عمده ی موجودات ساکن در کره ی زمین را به نابودی خواهد کشاند. باید گفت شرایط به شدت پایدار آب و هوای 12 هزار سال گذشته ی زمین بود که به ما انسان ها اجازه داد به سرعت پیشرفت کنیم و تکامل یابیم. ثبات آب و هوای زمین به انسان های ساکن در اقلیم های مختلف فرصت داد تا در کشاورزی بهره برند و در صنعت شکوفا شوند.

در سری تحقیقاتی که اخیرا صورت گرفته، برخی از ویژگی های گونه هایی که به احتمال فراوان از شرایط سخت ناشی از تغییرات آب و هوایی جان به در خواهند برد مشخص شده است. این تحقیقات نشان داد که چنین موجوداتی دارای دو ویژگی مهم هستند: نخست توانایی سازگاری سریع با تغییر شرایط و دوم سرعت بالای زاد و ولد یا به عبارت دیگر چرخه ی تولید مثل کوتاه. با توجه به این دو ویژگی باید گفت انسان ها کاملا بر خلاف گونه هایی هستند که بیشترین شانس بقا در کره ی زمین را دارند.

به بیان دیگر، با اینکه شرایط در سیارات مختلف با یکدیگر تفاوت دارد، اما ممکن است تمدن های مختلف در سیارات دیگر پیش از شکوفا شدن توسط موانع مختلف حیات از سطح سیاره ی خود محو شده باشند. دیود والاس ول در مجله ی نیویورک می نویسد: « در جهانی که میلیاردها سال از عمر آن می گذرد و کهکشان های آن با این سطح از فضا و زمان از یکدیگر دور هستند، ممکن است تمدن هایی بوده باشد که پیش از پیدا کردن یکدیگر، به وجود آمده، شکوفا شده و خود را نابود کرده باشند». ممکن است تمدن های دیگر مسیر انقراضی را که ما اکنون در آغاز آن هستیم تا پایان طی کرده باشند.

احتمالات دیگر

اندیشمندان پاسخ های دیگری را نیز برای پارادوکس فرمی ارائه داده اند. این پاسخ ها حتا از احتمال مذکور هم غم انگیزتر هستند (البته نه 100 درصد آن ها). اندرس سندبرگ (Anders Sandberg) عصب شناس دانشگاه آکسفورد، میلان سیکوویچ (Milan Ćirković) عضو رصد خانه ی ستاره شناسی بلگراد و استوارت آرم استرانگ (Stuart Armstrong) کارشناس هوش مصنوعی نظریه ای ارائه داده اند که بر اساس آن بیگانگان هوشمند منقرض نشده اند بلکه به خواب مصنوعی رفته اند و منتظر هستند تا کهکشان سرد شود. پروفسور زازا عثمانوف (Zaza Osmanov)  از دانشگاه تفلیس عقیده دارد که دلیل پیدا نکردن شواهدی از موجودات هوشمند در فضا روش نادرست جستجوی ماست. به باور وی ما باید به جای جستجوی ستاره ها پیرامون تپ اخترها را جستجو نماییم. تپ اخترها (Pulsar) ستاره‌های نوترونی چرخانی هستند که با سرعت بسیار زیادی دوران می‌کنند و پالس‌های مداومی از انرژی تابشی به همراه خطوط میدان مغناطیسی قوی را از خود منتشر می‌کنند.

هیچ یک از این نظریات بدین معنا نیست که ما هرگز با موجودات زنده رو به رو نخواهیم شد. این دیدار محتمل است اما برای تخمین زمان آن هنوز هم نیازمند دانش و اطلاعات بیشتری هستیم.