گرم شدن زمین همزمان با دور شدن آن از خورشید اتفاق می‌افتد. در این مطلب قصد داریم کمی درباره این پدیده متناقض توضیح بدهیم. با ما همراه باشید.
این هفته، مردم سراسر جهان روزهای گرمی را تجربه کردند؛ در شهرهایی همانند دنور، کلرادو، برلینگتون، ورمونت و مونترال (همگی در امریکای شمالی) رکوردهای چندین ساله روزهای گرم جابه‌جا شد. علاوه بر امریکا در شهرهای مختلف اروپایی و آسیایی هم این پدیده مشاهده شد. پدیده گرم شدن زمین و افزایش ناگهانی دما شاید خیلی هم تعجب شما را برنمی‌انگیزد اما موضوع دیگری هم وجود دارد که شاید یک تضاد کامل با این مسئله داشته باشد. چند روز پیش و در جریان همین گرم شدن هوا، زمین دورترین فاصله خودش از خورشید را تجربه کرد. متخصصان علم نجوم این پدیده را اوج خورشیدی (Aphelion) می‌نامند. خب حالا چه فکری می‌کنید؟
همه ما از موقعیت و خواص فصل‌های سال آگاه هستیم. بسیاری از افراد اعتقاد دارند که فقط زمانی زمین گرم می‌شود که به خورشید نزدیک‌تر شده باشد، پس بگذارید با پدیده تناقضی جدید شما را آشنا کنیم. زمین در مداری بیضی شکل به دور خورشید حرکت می‌کند. دورترین نقطه‌ای که زمین در گردش خودش به دور خورشید تجربه کرد در تاریخ 6 جولای (15 تیرماه) بود. فاصله زمین تا خورشید در این موقعیت برابر با 152,095,566 کیلومتر بوده است. این فاصله در شرایط عادی حدود 150 میلیون کیلومتر است. همچنین پیش‌بینی می‌شود که فاصله زمین تا خورشید در تاریخ 3 ژانویه 2019 (یعنی در زمستان) به 147 میلیون کیلومتر برسد. پس چرا زمین با دور شدن از خورشید گرمتر می‌شود و با نزدیک شدن به آن سردتر؟
فصل‌ها، بر اساس رابطه مستقیمی که زاویه چرخش زمین به دور خورشید دارد به وجود می‌آیند. به طور کلی زاویه خم زمین در هنگام گردش به دور خورشید 23.5 درجه است. فصل‌های گرم در اثر تابش خورشید به مناطق شمالی به وجود می‌آیند، این در حالی است که فصل سرد از تابش خورشید به مناطق جنوبی زمین حاصل می‌شود. البته بخش‌هایی که نزدیک به محور گردش هستند، شرایط پیچیده‌تری دارند. خط استوا کمترین تأثیرپذیری از زاویه گردش و قطب‌ها بیشترین تأثیرپذیری را دارند.
هرچه زمین به طور مستقیم در معرض تابش اشعه‌های خورشید قرار گرفته باشد بیشتر انرژی دریافت می‌کند و گرمتر می‌شود. آزمایش ساده‌ای برای میزان دریافت نور خورشید توسط زمین وجود دارد. فرض کنید که زمین به عنوان یک شیشه مرباخوری است که سطح دهانه آن سطح دریافت انرژی توسط خورشید باشد. اکنون چند دسته نی که به عنوان پرتوهای خورشید هستند را در نظر بگیرید. زمانی که دهانه شیشه به صورت مستقیم جلوی نی‌ها باشد تعداد بیشتری نی که به عنوان پرتوهای خورشیدی هستند داخل شیشه قرار می‌گیرد؛ اما زمانی که شیشه را خم کنید، تعداد کمتری می‌توانید در داخل آن جا کنید. هرچه اشعه بیشتری به زمین برسد، زمین بیشتر انرژی دریافت می‌کند و گرمتر می‌شود.
به همین دلیل ساده، در تابستان نیم‌کره شمالی در زاویه‌ای مستقیم به خورشید قرار می‌گیرد و به همین دلیل انرژی و تابش بیشتری دریافت می‌کند؛ بنابراین همان‌طور که انتظار داریم در تابستان هوا گرم است و در این مناطق گرمای بیشتر وجود دارد. به‌طور کلی وجود پدیده‌های زیادی در نوسانات دمایی می‌توانند تأثیرگذاری باشند. نمی‌توان یک برنامه کامل برای افزایش و کاهش دما در طول سال برای مناطق در نظر گرفت. لایه پرفشاری از هوای گرم در نیمه شمالی اتمسفر زمین در فصل تابستان تشکیل می‌شود که باعث گرم شدن بیش از حد این مناطق شده است. در این میان تغییرات آب و هوایی و گرم شدن زمین را هم نمی‌توانید نادیده بگیرید. سال 2016 گرم‌ترین سال زمین بود. سال 2015 در رتبه دوم و سال 2017 در رتبه سوم قرار گرفته است؛ بنابراین گرم شدن هرساله زمین و افزایش ناگهانی دما در تابستان حتی اگر زمین در دورترین فاصله قرار گرفته باشد، پدیده عجیبی نیست.
اگر بخواهیم کمی علمی‌تر وارد بحث شویم باید بگوییم که نیم‌کره شمالی تقریباً بیشترین وسعت خاک به آب را دارد. خاک راحت‌تر از آب گرما را دریافت و در خود ذخیره می‌کند. پس زمانی که نیم‌کره شمالی به سمت خورشید باشد، حتی با کاهش 7 درصدی تابش که ناسا آن را سابقاً اعلام کرده است، تغییر چندانی در دما نخواهیم داشت. این در حالی است که در نزدیک‌ترین فاصله زمین به خورشید، همه انرژی خورشید توسط دریاها و یخ‌ها گرفته یا به سمت جو بازتاب داده می‌شود. چندی پیش یکی از اخترشناسان در توییتر اعلام کرده بود که فاصله زیاد از مدار خورشید، سرعت گردش پایین به ارمغان می‌آورد و در این حالت، میزان جذب اشعه خورشید نسبت به کاهش تابش افزایش می‌یابد و این دو همدیگر را خنثی می‌کنند.
سخن پایانی
برای اطلاع بیشتر از اخبار علمی با پلازا همراه بمانید، شما همچنین می‌توانید در بخش نظرات، دیدگاه خود را با ما به اشتراک بگذارید.
