استن لی که بود؟ نگاهی به زندگی هنری ابرقهرمان واقعی کمپانی مارول

استن لی (Stan Lee) مردی که کمپانی مارول را از یک شرکت کوچک به یک غول رسانه‌ای تبدیل کرد و محبوب‌ترین ابرقهرمانان مارول حاصل ترشحات ذهن خلاق او بودند، دیروز در سن 95 سالگی درگذشت. برای مطالعه بیوگرافی استن لی با ادامه مطلب همراه باشید.

زندگی نامه استن لی

استن لی، نویسنده‌، ویراستار و ناشری زبردست بود که شخصیت‌های محبوبی مانند اسپایدرمن (Spider-Man)، مردان ایکس، ثور، مرد آهنین (Iron Man)، پلنگ سیاه (Black Panther) و چهار شگفت انگیز (Fantastic Four) از مخلوقات ذهن خلاق او بودند. استن لی، نویسنده افسانه‌ای کمپانی مارول کامیکس (Marvel Comics)، کسی که مخلوقات فانتزی و جذابش او را در ذهن تمام دوست‌داران کتاب‌های مصور تبدیل به یک ابرقهرمان واقعی کرده است، دیروز در سن 95 سالگی درگذشت. در ادامه مختصری از بیوگرافی استن لی را مطالعه می‌کنید.

استن لی که تجارت را در سال 1939 میلادی آغاز کرد و در خلق کاراکترهایی مانند پلنگ سیاه، مرد آهنین، چهار شگفت‌انگیز، هالک، Daredevil، مرد مورچه‌ای و تعداد بی‌شماری دیگر از ابرقهرمانان مارول دست داشت (اگر به تنهایی خالق آنها نبود)، صبح روز دوشنبه در بیمارستانی در شهر لس‌آنجلس دار فانی را وداع گفت.

سالهای پایانی زندگی او پر سر و صدا و جنجالی بودند. پس از اینکه همسرش جوآن (Joan) در جولای سال 2017 (مرداد پارسال) درگذشت، لی از هیئت مدیره کمپانی Entetainment POW (شرکتی که خودش همراه با دو نفر دیگر در سال 2001 آن را تاسیس کرده بود تا محصولات سینمایی، تلویزیونی و بازی‌های ویدیویی تولید کند) شکایت و طلب غرامتی به ارزش یک میلیارد دلار کرد؛ او ادعا داشت که این کمپانی از او کلاهبرداری کرده است؛ او چند هفته بعد شکایت خود را بطور ناگهانی پس گرفت. وی همچنین از مدیر برنامه‌های پیشین‌اش شکایت کرد و برای حکم جلب او (کسی که سالها کارهایش را مدیریت می‌کرده) درخواست قضایی داد. ثروت کلی استن لی حدود 70 میلیون دلار، تخمین زده شده است. همچنین در ژوئن سال 2018 مشخص شد که اداره پلیس لس‌آنجلس در حال بررسی گزارشاتی‌ست که ادعا داشتند استن‌ لی کودکان را مورد آزار و اذیت قرار می‌داده است.

 

استن لی به تنهایی یا با همکاری‌ هنرمندانی مانند جک کربی (Jack Kirby)، استیو دیتکو (Steve Ditko) و دیگران، کمپانی مارول را از یک شرکت کوچک به ناشر شماره یک کتب مصور و در نهایت یک غول چندرسانه‌ای تبدیل کرد.

در سال 2009، کمپانی والت دیزنی (The Walt Disney)، شرکت مارول اینترتینمنت (Marvel Entertainment) را به قیمت 4 میلیارد دلار خریداری کرد. پرفروش‌ترین فیلم‌های ابرقهرمانی تاریخ سینما (فیلم Avengers: Infinity War که همین امسال اکران شد، با فروش 2 میلیارد دلاری در صدر جدول این فیلم‌هاست) همواره شامل ابرقهرمانان مارول بوده‌اند. استن لی در سال 2014 به نشریه شیکاگو تریبون می‌گوید:

من فکر می‌کردم کاری که می‌کنم اهمیت چندانی ندارد، دیگران دارند پل‌های عظیم می‌سازند و تحقیقات پیشرفته پزشکی را رهبری می‌کنند و من نشسته‌ام و دارم در مورد افرادی خیالی، که می‌توانند کارهای خارق‌العاده و دیوانه‌واری انجام دهند و لباسی مخصوص می‌پوشند، داستان می‌نویسم. اما فکر می‌کنم که بالاخره درک کرده‌ام که سرگرمی موضوعی سطحی‌ نیست.

شهرت و نفوذ آقای لی بعنوان چهره شاخص کمپانی مارول، حتی در دهه نهم زندگی‌اش، بسیار قابل توجه بود. مدیرعامل و رئیس کمپانی دیزنی، آقای باب ایگر (Bob Iger) در بیانیه‌ای استن لی را این‌گونه توصیف می‌کند:

استن لی به اندازه کاراکترهایی که خلق می‌کرد، خارق‌العاده بود. او در نوع خود و همچنین برای هواداران کتب مصور و فیلم‌های مارول یک ابرقهرمان است. استن قدرت الهام بخشیدن، سرگرم‌کردن و متصل‌ کردن را داشت. هیچ‌چیز به جز قلب خودش از قوه تخیل‌ او وسیع‌تر نبود.

همچنین رئیس استودیوهای مارول آقای کوین فیژ (Kevin Feige) نیز با انتشار این بیانیه‌ به او ادای احترام کرد :«هیچ‌کس بیشتر از استن لی بر حرفه من و تمام کارهایی که ما در استودیوهای مارول انجام می‌دهیم، تاثیرگذار نبود. استن از خودش میراث خارق‌العاده‌ای را بجای گذاشت که پس از مرگ من و شما هم پایدار خواهد ماند. فکر ما همراه دختر او، خانواده‌اش و میلیون‌ها طرفداری‌ست که نبوغ، کاریزما و قلب استن بر آنها تاثیرگذار بوده است.»

لی با شروع کار خود در دهه 1960، به ابرقهرمانان مارول علاوه بر قدرت، شخصیت و کاراکتر انسانی بخشید. تا آن زمان، ابرقهرمانان ویترینی کمپانی‌هایی مانند دی‌سی (DC Comics)، همگی  بعنوان یک قهرمان کامل و یک پهلوان عادل به تصویر کشیده شده بودند، اما قهرمانان داستان‌های استن مانند همه انسانها مشکلات و نواقصی داشتند و کامل نبودند. بعنوان مثال پیتر پارکر (Peter Parker) یا همان اسپایدرمن، راجع به شوره موهای سرش غر می‌زد و در روابط‌ با جنس مخالف‌اش مشکل داشت.

روش کار او در کمپانی مارول بدین شکل بود که او همراه با یک هنرمند طراح ایده‌پردازی می‌کرد یا ایده‌هایش را با یک طراح به اشتراک می‌گذاشت، سپس یک خلاصه داستان کلی می‌نوشت و تحویل طراح می‌داد. پس از اینکه طراح، تصاویر صفحات مختلف را طراحی می‌کرد، استن لی کادرهای نوشته‌ها و جای خالی کپشن‌ها را با روایت و دیالوگ پر می‌کرد. پروسه‌ای که بعدها بعنوان «متد مارول» مشهور شد.

لی در ساخت فرانچایزهایی مانند چهار شگفت‌انگیز، هالک، مرد آهنین، ثور، سیلور سرفر (Silver Surfer) و مردان ایکس با آقای کربی (طراح و نویسنده) همکاری کرد. او همچنین همراه با آقای دیتکو، فرنچایزهایی مانند اسپایدرمن و دکتر استرنج جراح را خلق کرد، و با همکاری با بیل اورت (Bill Everett) ابرقهرمانی نابینا با نام Daredevil را به دنیا معرفی کرد.

در دهه 1970 میلادی، استن لی با فعالیت‌هایش کمک کرد تا مرزهای سانسور در کتب مصور به عقب هل داده شوند. او حوزه کتب مصور، که تبدیل به یک رسانه کودکانه و بی‌فکر شده بود را به صنعتی تبدیل کرد که بتوان در آن مسائل مهم و حیاتی فلسفه زندگی انسان را مطرح کرد.

او در روز 28ام دسامبر سال 1922 (ششم دی‌ماه 1301) با نام «استنلی مارتین لیبر» (Stanley Martin Lieber) چشم به جهان گشود. در ارتفاعات واشنگتن، جایی که پدرش (یک مهاجر رومانیایی) خیاطی می‌کرد، در فقر بزرگ شد. او عاشق کتاب‌های ماجراجویانه و فیلم‌های ارول فلین (Errol Flynn) بود. از دبیرستان DeWitt Clinton فارغ‌التحصیل شد و سپس به پروژه تئاتر WPA فدرال پیوست و در آنجا در چند اجرای کوچک شرکت کرد.

او در سال 1939 بعنوان یک پادو در شرکت اسبق مارول که تایملی کامیکس (Timely Comics) نام داشت با حقوق ماهی 35 دلار استخدام شد. دو سال بعد، او برای شماره سوم سری «کاپیتان آمریکا» (Captain America) آقایان کربی و جو سیمون (Joe Simon)، یک داستان دو صفحه‌ای با عنوان «انتقام خائن» نوشت که در شماره بعدی سری کامیک‌های کاپیتان آمریکا منتشر شد. او در نوشته‌هایش خود را «استن لی» صدا می‌زد.

هرچه از این اسطوره خلاقیت و تخیل بگوییم باز هم کم است، مرگ او غم بزرگی برای تمام طرفداران کتب مصور است. لی را می‌توان تقریبا در تمام فیلم‌های دنیای سینمایی مارول (Marvel Cinematic Universe) یافت؛ مردی که چهره‌اش همواره یادآور خلاقیت و الهام‌بخشی و انسانیت است و نه کامل بودن. او زمانی گفته بود که تا پایان عمر احساس کودکانه‌اش را رها نمی‌کند؛ دعا می‌کنیم روحش در آرامشی کودکانه و ابدی به‌سر ببرد.