یکی از مهم‌ترین عوامل در حفظ سلامت جسمانی و روانی، استفاده از رژیم غذایی مناسب است. در این مقاله به رژیم کتوژنیک و فواید و مضرات آن می‌پردازیم.
در دنیای مدرن به لطف گسترش شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات، ظاهر فیزیکی اهمیت فراوانی پیدا کرده است. علاوه بر این تاثیر فراوان برخورداری از رژیم غذایی مناسب بر سلامت روان و بدن منجر به این شده تا بسیاری از افراد با وسواس زیادی از جسم خود مراقبت کنند. یکی از راه‌های رسیدن به فیزیک بدنی مناسب، به کار بردن رژیم‌های غذایی کم کالری در زندگی روزانه است. هر روز شاهد ارائه برنامه‌های غذایی متفاوت و جالبی توسط پزشکان و متخصصان سلامت جسمانی هستیم. یکی از این برنامه‌ها رژیم لاغری کتوژنیک است. این رژیم به دلیل خاصیت درمانی که در مداوای بیماری‌ها دارد همواره مورد توجه افراد قرار گرفته است. مهم‌ترین عوامل گرویدن افراد به رژیم‌های غذایی، دردسرساز نبودن و موثر بودن آن‌ها است. در این راستا رژیم کتوژنیک را می‌توان یکی از محبوب‌ترین برنامه‌های غذایی دانست.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
- رژیم کتوژنیک چیست؟
- نحوه تاثیر رژیم کتوژنیک
- کارایی رژیم کتوژنیک در درمان صرع
- باید ها و نباید های رژیم غذایی کتوژنیک
- پایبندی به رژیم کتوژنیک
- عوارض جانبی رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک چیست؟
رژیم کتوژنیک یا به صورت خلاصه کتو، برنامه غذایی شامل میزان اندکی کربوهیدرات و مقادیر بالایی چربی است. قرن‌هاست که از این رژیم برای درمان بیماری‌های خاص استفاده می‌شود. در قرن نوزدهم از رژیم کتوژنیک به عنوان روش متداول برای کنترل دیابت بهره می‌بردند. این رژیم در سال 1920 به عنوان درمانی کارآمد برای بیماری صرع کودکان به کار می‌رفت. همچنین از این رژیم برای درمان بیماری‌های دیگری چون سرطان و آلزایمر نیز استفاده شده است.
کتوژنیک به دلیل کارآمدی بالا در لاغری از محبوبیت بالایی برخوردار است. این برنامه غذایی به دلیل سطوح پایین کربوهیدرات، راهی مناسب برای کاهش وزن است. امروزه رژیم‌های غذایی دیگری چون پالیو و دوکان با ارائه برنامه‌ای از غذاهای نیم‌چرب و غنی از پروتئین ظاهر شده‌اند. امضای رژیم کتوژنیک میزان چربی بالای موجود در آن است.
نحوه تاثیر رژیم کتوژنیک
وعده رژیم لاغری کتوژنیک برای کاهش وزن به حداقل رساندن مصرف گلوکز، منبع اصلی انرژی در بدن انسان است. لازم به ذکر است که گلوکز از مصرف غذاهای کربوهیدرات‌دار به دست می‌آید. در صورت نبود گلوکز، بدن از سوخت جایگزینی به نام کتون استفاده می‌کند. این سوخت ناشی از مصرف چربی‌های ذخیره شده بدن است. مغز انسان برای فعالیت به طور روزانه حدود 120 گرم گلوکز مصرف می‌کند. هنگامی که فرد رژیم می‌گیرد، بدن نخست گلوکزهای ذخیره شده را از کبد فراخوانده و موقتا با نابودی ماهیچه‌ها تلاش بر دستیابی به این سوخت دارد. اگر رژیم بیش از 4 روز ادامه پیدا کند، سطح انسولین موجود در خون کاهش یافته و بدن شروع به استفاده از چربی به عنوان سوخت اصلی خود می‌کند.
افزایش میزان کتون در خون را کتوزیس می‌نامند. افراد سالم در زمان‌های پرهیز از غذا و ورزش، مقادیر متوسطی کتون در خون خود دارند. از مهم‌ترین نکات در رژیم غذایی کتوژنیک، برقراری تعادل در میزان کتون موجود در خون است. بدن انسان به طور معمول انسولین لازم را برای جلوگیری از رسیدن سطوح کتون به مرحله خطرناک تولید می‌کند. میزان کتون در خون افراد بسته به درصد چربی بدن و متابولیزم آن‌ها متفاوت است.
کارایی رژیم کتوژنیک در درمان صرع
رژیم لاغری کتوژنیک معمولا فرکانس تشنج‌ها را در افراد مبتلا به صرع نصف می‌کند. این میزان در یک سوم افرادی که از این رژیم غذایی استفاده می‌کنند به بیش از 90 درصد هم می‌رسد. یک چهارم کودکان مبتلا به صرع تا دو هفته پس از استفاده از رژیم غذایی کتوژنیک، نشانه‌های بهبودی را از خود نشان می‌دهند؛ با این حال کارشناسان تاکید می‌کنند که بهتر است این رژیم ابتدا حدود سه ماه به صورت آزمایشی به کار گرفته شود.
تحقیقات نشان داده‌اند که کودکان مبتلا به صرع مقاوم به درمان، نتایج بسیار خوبی از استفاده از این رژیم گرفته‌اند. برخی شواهد نشان می‌دهد که نوجوانان و بزرگسالانی که از بیماری صرع رنج می‌برند نیز می‌توانند با بهره‌گیری از این رژیم از میزان تشنج‌های خود بکاهند.
باید ها و نباید های رژیم غذایی کتوژنیک
حالت استانداردی برای رژیم کتوژنیک وجود ندارد. این رژیم لاغری معمولا با کاهش درصد کربوهیدرات دریافتی بدن همراه است. معمولا در این رژیم به طور متوسط 75 درصد کالری دریافتی روزانه را منابع چربی، 5 درصد منابع کربوهیدراتی و 20 درصد را منابع پروتئینی تشکیل می‌دهند. این مقادیر در رژیمی که روزانه 2000 کالری را شامل می‌شود به معنای وجود 160 گرم چربی، 40 گرم کربوهیدرات و 75 گرم پروتئین در برنامه غدایی است. دلیل کمتر بودن نسبت پروتئین این است که مانع تولید کتون نشود. آمینو اسیدهای موجود در پروتئین می‌توانند با تبدیل به گلوکز، روند رژیم لاغری کتوژنیک را به هم بریزند.
برخی از غذاهایی که به‌هیچ‌وجه نباید در این رژیم مورد استفاده قرار بگیرند نان، برشتوک، ماکارونی، برنج، کلوچه، سیب‌زمینی، ذرت، آب میوه، لوبیا و اکثر میوه‌ها هستند. رژیم غذایی کتوژنیک بر مصرف گوشت چرب، گوشت فرآوری شده، کره، دانه‌های روغنی، آووکادو، روغن‌های گیاهی و ماهی‌های روغنی تاکید می‌کند.
پایبندی به رژیم کتوژنیک
یکی از دشوارترین بخش‌های رژیم لاغری کتوژنیک، به حفظ آن در طولانی مدت برمی‌گردد. با توجه به سخت‌گیری این برنامه غذایی، بسیاری از افراد در استفاده از آن در بازه‌های طولانی به مشکل می‌خورند. این چالش خصوصا زمانی که فرد با دوستان و خانواده خود برای مصرف غذا به خارج از خانه می‌رود برجسته می‌شود. به عبارت دیگر، رژیم غذایی کتوژنیک بر موقعیت‌های اجتماعی افراد تاثیر خواهد گذاشت.
علاوه بر این موارد، عدم وجود تحقیقات طولانی‌مدت بر روی این رژیم منجر شده است تا عوارض استفاده از آن در بازه‌های گسترده مشخص نباشند. این مسئله سبب شده تا بسیاری از افراد به رژیم لاغری کتوژنیک به عنوان برنامه‌ای کوتاه‌مدت برای کاهش وزن نگاه کنند.
عوارض جانبی رژیم کتوژنیک
رژیم غذایی کتوژنیک میزان مصرف 17 ماده مغذی غذایی کوچک را در افراد به حداقل می‌رساند. این مسئله گاهی منجر به کمبود ویتامین سی در کودکان شده و در صورت ادامه می‌تواند مرگ بر اثر کمبود ماده معدنی سلنیوم را رقم بزند. از دیگر مشکلات رژیم لاغری کتوژنیک، پوکی استخوان است که خصوصا در کودکان می‌تواند نمودی ماندگار و خطرناک داشته باشد.
علاوه بر این کاهش استفاده از کربوهیدرات می‌تواند منجر به ایجاد سنگ کلیه در افراد شود. یکی دیگر از عوارض جانبی رژیم لاغری کتوژنیک، یبوست است. افزایش میزان کتون در خون انسان منجر به کاهش فیبر و انباشته شدن چربی می‌گردد؛ این مسئله تاثیری منفی و عمیق بر کارکرد قلب خواهد گذاشت.
در این مقاله به بررسی رژیم کتوژنیک و سودها و خطرهای استفاده از آن در زندگی روزانه پرداختیم. آیا شما تا به حال از رژیم‌های لاغری استفاده کرده‌اید؟ تجربیاتتان را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.