برخی بیماری‌ها مانند سرماخوردگی در یک فصل سال رایج‌تر هستند. اما سرفه می‌تواند در هر زمانی شما را آزار دهد. می‌خواهید بدانید دلایل سرفه چیست و راه‌های درمانی آن کدامند؟ با ما همراه باشید!
کمتر پیش می‌آید در یک فضای عمومی صدای سرفه شنیده نشود. برخی وقت‌ها سرفه خشک است که معمولا آن را به حساب سرفه حساسیتی می‌گذاریم؛ اما برخی سرفه‌ها ما را در مورد واگیردار بودن بیماری آن فرد نگران می‌کنند. وقتی فردی که سرفه می‌کند از خانواده یا عزیزان ما باشد، به مراتب نگرانی ما بیشتر می‌شود. در این مقاله اطلاعاتی در مورد دلایل سرفه مکرر، راه‌های درمان سرفه شدید و حتی روش‌های پیشگیری از آن ارائه می‌دهیم. در پایان متوجه خواهید شد برای درمان سرفه‌های خشک یا درمان سرفه خلط دار در چه صورتی باید به پزشک مراجعه کرد و چه زمانی درمان‌های خانگی برای بهبود بیمار کفایت می‌کند.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
سرفه چیست؟
سرفه یک عمل غیر ارادی برای پاکسازی مجاری هوایی از مخاط و مواد تحریک‌کننده مانند گرد و غبار یا دود است و به‌ندرت نشانه عارضه جدی است.
با این که هر کسی برای پاک کردن گلوی خود هر از گاهی سرفه می‌کند، عوامل متعددی می‌تواند باعث سرفه مکرر شود. سرفه‌ای که کمتر از سه هفته ادامه یابد سرفه حاد است. بیشتر سرفه‌ها در طی دو هفته برطرف می‌شوند یا حداقل به‌طور قابل توجهی بهبود می‌یابند. اگر سرفه شما بین سه تا هشت هفته ادامه داشته باشد و تا پایان آن دوره بهبود یابد، یک سرفه تحت حاد محسوب می‌شود. سرفه مداومی که بیش از هشت هفته طول بکشد، سرفه مزمن است و باید دلایل سرفه مشخص شوند.
اگر سرفه خونی داشتید، باید به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که در مدت چند هفته سرفه شما بهبود نیافت، باید با او تماس بگیرید؛ زیرا این مسئله می‌تواند نشان‌دهنده عارضه جدی باشد.
دلایل سرفه کردن
برخی از اصلی‌ترین دلایل سرفه های کوتاه مدت (حاد) و مداوم (مزمن) در زیر بیان شده‌اند.
سرفه های کوتاه مدت
دلایل سرفه کوتاه‌مدت عبارتند از:
- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی (URTI) که بر روی گلو، نای یا سینوس‌ها تأثیر می‌گذارد؛ مانند سرماخوردگی، آنفولانزا، لارنژیت، سینوزیت یا سیاه سرفه. این بیماری‌ها توسط ویروس‌ها و باکتری‌ها ایجاد می‌شوند. اغلب عفونت‌های دستگاه تنفسی توسط ویروس ایجاد می‌شوند و ممکن است از چند روز تا یک هفته ادامه یابند. عفونت‌های ناشی از آنفولانزا ممکن است کمی بیشتر طول بکشند و گاهی اوقات به آنتی‌بیوتیک نیز نیاز دارند.
- عفونت دستگاه تنفسی تحتانی (LRTI) که بر ریه‌ها یا مجاری هوایی تحتانی شما تأثیر می‌گذارد؛ مانند برونشیت حاد یا ذات‌الریه.
- آلرژی مانند رینیت آلرژیک (التهاب غشای مخاطی بینی) یا تب یونجه
- عود کردن یک بیماری طولانی مدت مانند آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) یا برونشیت مزمن
- استنشاق غبار یا دود
در موارد نادر، سرفه کوتاه مدت ممکن است اولین علامت عارضه‌ای باشد که باعث سرفه مداوم می‌شود.
سرفه های مداوم
دلایل سرفه مداوم ممکن است از موارد زیر باشد:
- یک عفونت طولانی مدت دستگاه تنفسی، مانند برونشیت مزمن
- آسم؛ این بیماری معمولاً با علائم دیگری مانند خس‌خس سینه، فشردگی قفسه سینه و تنگی نفس همراه است.
- سرفه حساسیت
- استعمال سیگار؛ سرفه سیگاری نیز می‌تواند نشانه‌ای از بیماری مزمن انسدادی ریه باشد.
- برونشکتازی؛ وضعیتی که مجاری هوایی ریه‌ها به‌طور غیرطبیعی گشاد می‌شوند.
- ترشحات پشت حلق؛ خلط‌های ناشی از بیماری مانند رینیت یا سینوزیت که از پشت بینی و داخل گلو پایین می‌روند.
- بیماری ریفلاکس معده به مری (GORD)؛ در این وضعیت گلو با نشت اسید معده تحریک می‌شود.
- داروهای تجویز شده مانند مهارکننده آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین (مهار کننده ACE) که برای درمان فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی عروقی استفاده می‌شوند.
در اکثر موارد پزشک نگران این نیست که سرفه خشک یا خلط دار باشد، اما باید بداند که خلط‌های شما تیره‌تر از حد معمول است یا خیر. به‌ندرت سرفه مداوم می‌تواند نشانه بیماری جدی‌تر مانند سرطان ریه، نارسایی قلبی، آمبولی ریه (لخته شدن خون روی ریه) یا سل باشد.
سرفه کودکان
سرفه کودکان اغلب دلایلی مشابه موارد ذکر شده در بالا دارد. به‌عنوان مثال، عفونت‌های دستگاه تنفسی، آسم و ریفلاکس اسید معده به مری، همه می‌توانند روی کودکان اثر بگذارند و از دلایل سرفه آن‌ها باشند.
عللی که باعث سرفه می‌شوند و در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان هستند در زیر آمده است:
- برونشیت؛ عفونت خفیف دستگاه تنفسی که معمولاً علائمی مشابه سرماخوردگی دارد.
- خروسک؛ این بیماری منجر به عارضه‌های تنفسی و علائمی مانند سرفه به شکل «پارس سگ»، صدای خس‌خس و گرفتگی صدا می‌گردد.
- سیاه سرفه؛ به دنبال علائمی مانند حملات شدید سرفه، استفراغ و صدای زیاد در هنگام نفس کشیدن بعد از سرفه باشید.
- گاهی اوقات، سرفه مداوم در کودک می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی طولانی مدت مانند فیبروز کیستیک باشد.
روش های درمان سرفه
با توجه به دلایل سرفه ها، آن‌ها به روش‌های مختلفی قابل درمان هستند. برای بزرگسالان سالم، درمان شامل خود مراقبتیِ بیشتر است.
درمان خانگی سرفه
سرفه‌های ناشی از ویروس با آنتی‌بیوتیک قابل درمان نیست. با این وجود می‌توانید آن را به روش‌های زیر تسکین دهید:
- با نوشیدن مقدار زیادی آب، هیدراته بمانید.
- هنگام خواب با بالش‌های اضافی، زیر سرتان را بلند کنید.
- برای آرام کردن گلو از قرص‌های آب نباتی سرفه استفاده کنید.
- با آب نمک گرم به‌طور مرتب غرغره کنید تا مخاط را برطرف کرده و گلو را تسکین دهد.
- از تحریک‌کننده‌ها، از جمله دود و گرد و غبار اجتناب کنید.
- عسل یا زنجبیل را به چای داغ اضافه کنید تا سرفه خود را تسکین داده و مجاری هواییتان را پاکسازی کنید.
- برای رفع انسداد بینی و سهولت در تنفس، از اسپری‌های ضد احتقان استفاده کنید.
مراقبت های پزشکی
به‌طور معمول مراقبت‌های پزشکی شامل معاینه گلو، گوش دادن به سرفه‌های شما و پرسیدن سایر علائم توسط پزشک شماست.
اگر سرفه شما دلیل باکتریایی داشته باشد، پزشک شما آنتی‌بیوتیک خوراکی تجویز می‌کند. برای درمان کامل سرفه معمولاً باید یک هفته دارو مصرف کنید. آن‌ها همچنین ممکن است شربت خلط‌آور یا تسکین‌دهنده سرفه حاوی کدئین تجویز کنند.
در صورتی که پزشک شما نتواند علت سرفه را پیدا کند، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی را انجام دهد. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- رادیوگرافی قفسه سینه برای ارزیابی وضعیت ریه‌های شما
- آزمایش خون و پوست در صورت مشکوک شدن به این که سرفه‌ها پاسخ آلرژیک هستند.
- تجزیه و تحلیل خلط یا مخاط برای بررسی نشانه‌های باکتری یا سل
احتمال این که سرفه تنها علامت عارضات قلبی باشد بسیار کم است، با این حال ممکن است پزشک شما درخواست کند یک اکوکاردیوگرام (اکوی قلب) انجام دهید تا اطمینان حاصل کند قلب شما به درستی کار می‌کند و عامل سرفه نیست.
موارد دشوارتر ممکن است به آزمایش‌های دیگری هم نیاز داشته باشد:
- سی تی اسکن؛ سی تی اسکن دید عمیق‌تری از راه‌های هوایی و قفسه سینه ارائه می‌دهد که می‌تواند در تعیین علت سرفه مفید باشد.
- نظارت بر PH مری؛ اگر سی تی اسکن علت را نشان ندهد، ممکن است پزشک، شما را به یک متخصص دستگاه گوارش یا یک متخصص ریه (بیماری های ریوی) ارجاع دهد. یكی از آزمایشاتی كه این متخصصان ممكن است از آن استفاده كنند، نظارت بر PH مری است كه از این طریق به دنبال شواهدی از ریفلاکس اسید معده به مری هستند.
- در مواردی که درمان‌های قبلی امکان‌پذیر نیست، یا به‌نظر می‌رسد موفقیت‌آمیز نباشد یا پیش‌بینی می‌شود سرفه بدون مداخله برطرف شود، پزشکان ممکن است تسکین‌دهنده سرفه تجویز کنند.
روش های پیشگیری از سرفه
برای جلوگیری از سرفه چه اقدامات پیشگیرانه‌ای می‌توان انجام داد؟ در عین حال که سرفه‌های ناچیز برای پاک کردن راه‌های هوایی ضروری هستند، روش‌هایی وجود دارد که می‌توانید از سرفه‌های دیگر جلوگیری کنید.
ترک سیگار
استعمال دخانیات یک عامل رایج سرفه مزمن است. درمان سرفه افراد سیگاری بسیار دشوار است.
روش‌های متنوعی برای کمک به شما برای ترک دخانیات وجود دارد؛ از گجت‌ها گرفته تا گروه‌های مشاوره و شبکه‌های حمایتی. بعد از ترک سیگار، احتمال ابتلا به سرماخوردگی یا سرفه مزمن بسیار کمتر خواهد شد.
تغییرات رژیم غذایی
یک مطالعه قدیمی در سال 2004 نشان داد افرادی که رژیم‌های غذایی سرشار از میوه، فیبر و فلاونوئیدها دارند، کمتر دچار علائم مزمن تنفسی مانند سرفه می‌شوند.
در صورت نیاز به تنظیم رژیم غذایی، ممکن است پزشک شما راهنماییتان کند یا شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد.
شرایط پزشکی (بیماری ها، جراحات و اختلالات)
- در صورت امکان، از افراد مبتلا به بیماری‌های مسری مانند برونشیت دوری کنید تا به میکروب‌ها آلوده نشوید.
- مرتب دستان خود را بشویید و ظروف، حوله یا بالش را به‌طور مشترک با افراد دیگر استفاده نکنید.
- اگر شرایط پزشکی شما به نحوی است که احتمال ابتلا به سرفه، مانند ریفلاکس اسید معده یا آسم را افزایش می‌دهد، در مورد راهکارهای مختلف مدیریت آن با پزشک خود مشورت کنید. پس از مدیریت شرایط، ممکن است متوجه شوید که سرفه شما از بین رفته یا بسیار کمتر شده است.
از آنجا که سرفه یک عکس‌العمل طبیعی برای پاکسازی راه‌های هوایی است، هر سرفه‌ای نمی‌تواند دلهره‌آور باشد. اما دلایل سرفه مکرر، طیف وسیعی از بیماری‌ها از سرماخوردگیِ ساده و حساسیت تا بیماری‌های قلبی و سرطان ریه را پوشش می‌دهد. بنابراین نوع سرفه و مدت زمان آن می‌تواند نشانه مهمی از جدی بودن بیماری و ضرورت مراجعه به پزشک باشد. تشخیص دلایل سرفه گاهی آنقدرها هم ساده نیست و به اقدامات پزشکی جدی‌تری نیاز دارد. اما یادگیری درمان‌های خانگی و به‌کارگیری روش‌های پیشگیری از سرفه، بسیار مفید و چه بسا ضروری است.