بیماری دیابت؛ علائم، دلایل، درمان و پیشگیری

بیماری دیابت یکی از بیماری‌های شایعی است که متاسفانه افراد بسیاری به آن مبتلا می‌شوند. در این مقاله همه چیز را درباره بیماری دیابت به شما توضیح خواهیم داد.

بیماری دیابت (Diabetes) که به بیماری قندخون نیز شناخته می‌شود، در حال حاضر یکی از فراگیرترین بیماری‌هایی است که در سراسر دنیا وجود دارد و افراد زیادی به آن مبتلا می‌شوند. بیماری دیابت انواع مختلفی دارد و ابتلا به این بیماری نیز می‌تواند دلایل مختلفی از جمله وراثت و ژنتیک، فشار خون، اضافه وزن، فشار عصبی، عوامل محیطی و غیره داشته باشد. بیماری دیابت ناشی از نوعی اختلال در سیستم داخلی بدن است که منجر به افزایش میزان قند خون در فرد شده و مشکلاتی را برای وی به همراه خواهد داشت.

بیماری دیابت می‌تواند عوارض خطرناکی مانند سکته مغزی و بیماری‌های قلبی و عروقی را به همراه داشته باشد. این بیماری قابل کنترل و در برخی موارد نیز قابل درمان است. افراد مبتلا به بیماری دیابت با توجه به نوع بیماری خود و با مشورت پزشک می‌توانند برای کنترل میزان قندخون خود از انسولین استفاده کنند. میزان مصرف انسولین را پزشک متخصص باید با توجه به نوع دیابت و میزان نوسانات قند بیمار تعیین کند. البته مصرف انسولین برای تمام دیابت‌ها درمان محسوب نمی‌شود و برخی باید با مصرف قرص و بدون نیاز به انسولین، قندخون خود را کنترل کنند. در برخی موارد نیز افراد می‌توانند با درمان‌های گیاهی، بیماری خود را کنترل و یا حتی درمان کنند. در ادامه این مقاله همه چیز را درباره بیماری دیابت به شما توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• بیماری دیابت چیست؟
• انواع دیابت
•  علائم بیماری دیابت
•  دلایل ابتلا به بیماری دیابت
• عواملی که خطر ابتلا به بیماری دیابت را افزایش می دهند
•  عوارض بیماری دیابت
• درمان دیابت و انسولین
•  پیشگیری از دیابت
• دیابت و رژیم غذایی
• دیابت در بارداری

بیماری دیابت چیست؟

دیابت قندی (Diabetes mellitus) که معمولاً به عنوان دیابت شناخته می‌شود، گروهی از اختلالات متابولیک است که با قند خون بالا در طی مدت طولانی مشخص می‌گردد. علائم بیماری دیابت اغلب شامل تکرر ادرار، افزایش تشنگی و گرسنگی می‌شود. عدم درمان بیماری دیابت منجر به بروز عوارض خطرناکی خواهد شد. عوارض حاد این بیماری می‌تواند شامل کتواسیدوز دیابتی (Diabetic ketoacidosis)، سندرم هایپراوسمولار هایپرگلایسمیک (Hyperosmolar hyperglycemic) و یا حتی مرگ باشد. عوارض طولانی مدت و جدی بیماری دیابت نیز می‌تواند شامل بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته مغزی، بیماری مزمن کلیه، زخم پا، آسیب به اعصاب بدن و همچنین آسیب دیدگی چشم‌ها شود.

هورمون انسولین، قند را از خون به درون سلول‌ها منتقل می‌کند تا در بدن ذخیره گردد و یا برای تامین انرژی از آن استفاده شود. با داشتن دیابت، بدن شما به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند و یا نمی‌تواند از انسولین تولید شده در بدن به طور مؤثر استفاده کند. بنابراین انسولین یک هورمون بسیار موثر در بدن ما است که اگر به میزان کافی تولید نشود، می‌تواند مشکلات جدی را برای بدن و سلامتی ما به وجود آورد. بیماری دیابت انواع مختلفی دارد که در ادامه هر یک را به طور کامل مورد بررسی قرار خواهیم داد.

انواع دیابت

بیماری دیابت انواع مختلفی دارد و درمان این بیماری به نوع آن بستگی دارد. همه اشکال بیماری دیابت ناشی از اضافه وزن و یا بی‌تحرکی نیست. این بیماری در حقیقت از زمان کودکی نیز ممکن است در افراد وجود داشته باشد. در ادامه با انواع بیماری دیابت آشنا می‌شویم.

• دیابت نوع یک

دیابت نوع یک نوعی بیماری‌ خود ایمنی محسوب می‌شود. در دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های موجود در لوزالمعده یعنی جایی که انسولین در آنجا ساخته می‌شود، حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند. علت این امر هنوز مشخص نشده است، اما حدود 10 درصد از بیماران دیابتی، به دیابت نوع یک مبتلا هستند. افراد مبتلا به دیابت نوع یک، وابسته به انسولین هستند و این بدان معناست که برای زنده ماندن باید روزانه انسولین مصنوعی مصرف کنند.

• دیابت نوع دو

دیابت نوع دو زمانی رخ می‌دهد که بدن شما در برابر انسولین مقاوم می‌شود و میزان قند در خون شما افزایش پیدا می‌کند. دیابت نوع دو بر نحوه استفاده بدن از انسولین تأثیر می‌گذارد. در حالی که بدن شما هنوز انسولین تولید می‌کند، اما سلول‌ها نمی‌توانند مانند قبل به انسولین تولید شده در بدن پاسخ صحیح دهند. طبق اعلام موسسه ملی دیابت، گوارش و بیماری‌های کلیوی، دیابت نوع دو رایج‌ترین نوع دیابت است و با چاقی نیز بسیار مرتبط است.

• پیش‌ دیابت

پیش دیابت هنگامی رخ می‌دهد که قند خون شما بالاتر از حد طبیعی باشد، اما برای تشخیص دیابت نوع 2 آنقدر پیشرفت نکرده باشد. پزشکان افرادی را در مرز خطر ابتلا به دیابت طبقه‌بندی می‌کنند که قند خون آن‌ها معمولا بین 100 تا 125 میلی‌گرم در دسی لیتر باشد. میزان قند خون طبیعی بین 70 تا 99 میلی‌گرم در دسی لیتر است، در حالی که فرد مبتلا به دیابت، دارای قند خون ناشتایی بالاتر از 126 میلی‌گرم در دسی لیتر است.

با این حال، افراد مبتلا به پیش دیابت در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند، اگرچه معمولا علائم دیابت را به طور کامل تجربه نمی‌کنند. عوامل خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع دو مشابه هستند که برخی از این موارد عبارتند از:

• اضافه وزن
• سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
• کلسترول بالای خون
• سابقه فشار خون بالا
• کم تحرکی

یک بیماری نادر نیز به نام دیابت بی‌مزه (Diabetes insipidus) وجود دارد که به بیماری دیایت مربوط نمی‌شود، اما دارای نامی مشابه با آن است. دیابت بی‌مزه یک وضعیت متفاوت است که در آن کلیه‌های شما مایعات زیادی را از بدنتان خارج می‌کنند.

علائم بیماری دیابت

علائم بیماری دیابت در اثر افزایش قند خون ایجاد می‌شوند. علائم عمومی و کلی دیابت عبارتند از:

• گرسنگی بیش از حد
• تشنگی زیاد
• کاهش وزن
• تکرر ادرار
• خستگی شدید
• زخم‌های بهبود نیافته

علائم دیابت نوع یک می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• گرسنگی شدید
• تشنگی زیاد
• کاهش وزن غیر طبیعی
• تکرر ادرار
• تاری دید
• احساس خستگی

علائم دیابت نوع دو نیز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• افزایش گرسنگی
• تشنگی شدید
• افزایش ادرار
• ضعیف شدن چشم و تاری دید
• خستگی مفرط
• زخم‌های درمان نشده

این علائم همچنین ممکن است منجر به عفونت‌های مکرر شوند؛ زیرا بالا رفتن سطح گلوکز باعث کندی روند بهبود زخم‌های بدن می‌شود.

بیشتر زنان مبتلا به دیابت بارداری علائم خاصی ندارند. این بیماری اغلب در طی یک آزمایش معمول قند خون یا آزمایش تحمل گلوکز خوراکی مشخص می‌شود که این آزمایشات معمولا بین هفته‌های 24 و 28 حاملگی انجام می‌شوند. در برخی موارد نادر، یک زن مبتلا به دیابت بارداری ممکن است افزایش عطش یا ادرار را تجربه کند. علائم بیماری دیابت می‌توانند آنقدر خفیف باشند که در ابتدا مشاهده و تشخیص آن‌ها دشوار باشد.

دلایل ابتلا به بیماری دیابت

دلایل مختلفی برای بروز هر نوع بیماری دیابت وجود دارد که در این قسمت به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

دلایل ابتلا به دیابت نوع یک

پزشکان دقیقا نمی‌دانند چه عواملی باعث ابتلا به دیابت نوع یک می‌شوند. اما در این نوع دیابت، سیستم ایمنی بدن اشتباها به سلول‌های تولید کننده هورمون انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند. عامل ژنتیک نیز می‌تواند در برخی افراد تاثیرگذار باشد. همچنین ممکن است نوعی ویروس نیز به سیستم ایمنی بدن حمله کرده و باعث ایجاد اختلال در بدن شود.

دلایل ابتلا به دیابت نوع دو

دیابت نوع دو از ترکیبی از ژنتیک و سبک زندگی ناشی می‌شود. اضافه وزن یا چاقی، خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع دو را افزایش می‌دهد. تحمل وزن اضافی، به خصوص در ناحیه شکم، باعث می‌شود سلول‌های شما در برابر تاثیر انسولین بر قند خون شما مقاومت بیشتری نشان دهند.

دیابت نوع دو به خانواده نیز مرتبط است. اعضای خانواده ژن‌هایی را به اشتراک می‌گذارند که احتمال ابتلا به دیابت نوع دو و اضافه وزن را افزایش می‌دهند. بنابراین نتیجه می‌گیریم که ژن و عوامل محیطی نیز در تحریک دیابت نوع دو نقش بسزایی دارند. همچنین زنانی که هنگام بارداری اضافه وزن دارند و یا در دوران بارداری وزن زیادی به دست می آورند، احتمال ابتلا به دیابت حاملگی را دارند.

عواملی که خطر ابتلا به بیماری دیابت را افزایش می دهند

برخی عوامل خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهند. اگر کودک یا نوجوان هستید و والدین، خواهر یا برادرتان مبتلا به دیابت هستند، شما نیز احتمالا به دیابت نوع یک مبتلا خواهید شد و یا ژن‌های خاصی را در بدن خود دارید که با بیماری دیابت مرتبط هستند. اما اگر علائم زیر را دارید به احتمال زیاد شما به بیماری دیابت نوع دو مبتلا خواهید شد:

• اضافه وزن
• سن بالای 45 سال
• والدین و خواهر و برادر مبتلا به دیابت
• کم تحرکی
• سابقه داشتن دیابت بارداری
• داشتن پیش دیابت
• فشار خون، کلسترول یا تری گلیسیرید بالا

خانواده، محیط زندگی و شرایط بدنی شما همه می توانند بر خطر احتمال ابتلا به بیماری دیابت تأثیر بگذارند. اکنون باید دریابید که کدام خطرات احتمالی را می‌توانید کنترل کنید و کدام یک را نمی‌توانید. اگر چندین مورد از علائم بالا را در بدن خود احساس کردید، حتما به پزشک مراجعه کرده و نسبت به شروع روند درمان خود اقدام کنید.

عوارض بیماری دیابت

میزان قند خون بالا به بدن و اندام‌های شما آسیب می‌رساند. هرچه میزان قند خونتان بالاتر باشد، خطر عوارض آن برای بدن و سلامتی شما نیز به مراتب بالاتر خواهد بود.

عوارض مرتبط با بیماری دیابت عبارتند از:

• بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی
• نوروپاتی (التهاب اعصاب بدن)
• نفروپاتی (بیماری کلیوی)
• رتینوپاتی (اختلالی که موجب آسیب به شبکیه چشم می‌شود) و تاری دید
• مشکل شنوایی
• آسیب‌ دیدن پاها مانند عفونت و زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند
• بیماری پوستی مانند عفونت‌های باکتریایی و قارچی
• افسردگی
• زوال عقل

دیابت می‌تواند منجر به عوارض پزشکی جدی شود، اما شما می‌توانید با استفاده از داروهای مخصوص و تغییر سبک زندگی خود این شرایط را مدیریت کنید.

درمان دیابت و انسولین

پزشکان بیماری دیابت را با چندین داروی متفاوت درمان می‌کنند. برخی از این داروها از طریق دهان و برخی دیگر به صورت تزریق وارد بدن می‌شوند. انسولین، درمان اصلی دیابت نوع یک است که جایگزین هورمونی است که بدن شما قادر به تولید آن نیست.

چهار نوع انسولین وجود دارد که برای درمان بیماری دیابت نوع یک مورد استفاده قرار می‌گیرند. انسولین‌ها بر حسب سرعت شروع به کار و میزان تاثیر در بدن با یکدیگر تفاوت دارند. انواع مختلف انسولین عبارتند از:

• انسولین سریع‌الاثر که ظرف 15 دقیقه شروع به کار می‌کند و اثرات آن 3 تا 4 ساعت در بدن باقی می‌ماند.
• انسولین کوتاه اثر که در طی 30 دقیقه شروع به کار می‌کند و اثرات آن 6 تا 8 ساعت در بدن باقی می‌ماند.
• انسولین متوسط‌الاثر که در طی 1 تا 2 ساعت شروع به کار می‌کند و اثرات آن 12 تا 18 ساعت در بدن باقی می‌ماند.
• انسولین طولانی اثر که چندین ساعت پس از تزریق شروع به کار می‌کند و اثرات آن تا 24 ساعت در بدن باقی می‌ماند.

رژیم غذایی و ورزش نیز می‌توانند به برخی از افراد در مدیریت دیابت نوع دو کمک کنند. اگر تغییرات سبک زندگی برای کاهش قند خون کافی نبودند، آنگاه برای کنترل دیابت خود لازم است دارو مصرف کنید.

داروهای زیر میزان قند خون شما را به روش‌های مختلفی پایین می‌آورند:

• بازدارنده‌های آلفا-گلوکوسی (Alpha-glucosidase inhibitors)
• بیگوآنیدها (Biguanides)
• پپتید شبه گلوکاگون (Glucagon-like peptides)
• سولفونیل‌اوره‌ها (Sulfonylureas)
• تیازولیدیندیون (Thiazolidinediones)

شما ممکن است بنا بر تشخیص پزشک به مصرف چندین دارو نیاز داشته باشید. برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع دو نیز انسولین مصرف می‌کنند.

پیشگیری از دیابت

بیماری دیابت نوع یک قابل پیشگیری نیست؛ زیرا ناشی از مشکلی در سیستم ایمنی بدن شما است. برخی از دلایل دیابت نوع دو مانند ژن یا سن نیز تحت کنترل شما نیستند. با این وجود سایر عوامل خطرناکی که در ابتلا به بیماری دیابت نقش دارند، قابل کنترل هستند. بیشتر راهکارهای پیشگیری از دیابت شامل ایجاد تغییراتی ساده‌ در برنامه غذایی و روتین بدن شماست.

اگر به پیش دیابت مبتلا شده‌اید، با رعایت نکات زیر می‌توانید از خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع دو پیشگیری کنید:

• حداقل 150 دقیقه در هفته ورزش هوازی مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری انجام دهید.
• چربی‌های اشباع و ترانس را به همراه کربوهیدرات‌های تصفیه شده از برنامه غذایی خود حذف کنید.
•  میوه، سبزیجات و غلات بیشتری را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
• اگر اضافه وزن دارید، سعی کنید 7 درصد از وزن خود را کاهش دهید.

توجه داشته باشید که راهکارهای ذکر شده در بالا، تنها راه‌حل‌های موجود برای جلوگیری از خطر ابتلا به دیابت نیستند، اما جز اصلی‌ترین شیوه‌های پیشگیری از بیماری دیابت محسوب می‌شوند.

دیابت و رژیم غذایی

تغذیه سالم بخش اصلی مدیریت بیماری دیابت است. در برخی موارد تغییر رژیم غذایی ممکن است برای کنترل دیابت کافی باشد. میزان قند خون شما براساس انواع غذاهایی که می‌خورید بالا یا پایین می‌رود. غذاهای نشاسته‌دار یا قندی باعث می‌شوند سطح قند خون به سرعت افزایش یابد. پروتئین و چربی نیز باعث افزایش تدریجی قند خون شما می‌شوند.

پزشک معالج شما ممکن است مقدار کربوهیدراتی که در روز مصرف می‌کنید را محدود سازد. به این نکته نیز توجه داشته باشید که باید میزان مصرف کربوهیدرات روزانه‌تان را با دوزهای انسولین مصرفی خود متعادل سازید. برای برقرای تعادل مناسب میزان پروتئین، چربی و کربوهیدرات مصرفی خود می‌توانید به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید تا به شما در کنترل قند خونتان کمک کند.

مصرف انواع غذاهای سالم می‌تواند در کنترل قند خون و همچنین کاهش وزن اضافه به شما کمک کند. شمارش کربن، بخش مهمی از رژیم غذایی برای دیابت نوع دو است. یک متخصص تغذیه می‌تواند در تشخیص اینکه در هر وعده غذایی چند گرم کربوهیدرات وجود دارد به شما کمک کند. به منظور ثابت نگه داشتن سطح قند خون خود سعی کنید وعده‌های غذایی کوچکی را در طول روز میل کنید. برخی غذاهای سالم عبارتند از:

• میوه‌ها
• سبزیجات
• غلات کامل
• پروتئین بدون چربی مانند مرغ و ماهی
• چربی‌های سالم مانند روغن زیتون و آجیل

برخی غذاهای سالم و مقوی دیگر نیز می‌توانند در کاهش میزان قندخون و پیشگیری از بیماری دیابت به شما کمک کنند.

دیابت در بارداری

زنانی که هرگز به دیابت مبتلا نشده‌اند نیز می‌توانند به طور ناگهانی در بارداری دچار دیابت حاملگی شوند. هورمون‌های تولید شده توسط جفت می‌توانند بدن شما را در برابر اثرات انسولین مقاوم‌تر سازند. برخی از زنانی که قبل از شروع بارداری به دیابت مبتلا بودند، بیماری خود را به بارداری نیز منتقل می‌کنند. به این نوع بیماری، دیابت قبل از بارداری گفته می‌شود. دیابت بارداری باید بعد از زایمان از بین برود، اما این امر احتمال ابتلا به بیماری دیابت را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.

براساس اعلام فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF)، حدود نیمی از زنان مبتلا به دیابت بارداری بین 5 تا 10 سال پس از زایمان به دیابت نوع دو مبتلا می‌شوند. ابتلا به بیماری دیابت در دوران بارداری همچنین می‌تواند عوارضی مانند زردی یا مشکلات تنفسی را برای نوزاد به همراه داشته باشد.

کودکان نیز می‌توانند به دیابت نوع یک و دو مبتلا شوند. کنترل قند خون به ویژه در جوانان بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا این بیماری می‌تواند به اندام‌های مهمی مانند قلب و کلیه آسیب برساند. پس کنترل و پیشگیری از بیماری دیابت مسئله بسیار مهمی محسوب می‌شود که نباید نسبت به آن بی‌تفاوت بود.

ما در این مقاله بیماری دیابت و انواع مختلف آن را به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم. علل ابتلا به دیابت نوع یک و دو متفاوت است؛ اما عوامل اصلی ابتلا به این بیماری می‌توانند شامل وراثت و ژنتیک، شرایط زندگی و تغذیه ناسالم باشند. برای پیشگیری از دیابت شیوه‌های متفاوتی وجود دارد. برای درمان دیابت نوع یک می‌توانید از تزریق انسولین و برای درمان دیابت نوع دو نیز می‌توانید از پرهیز غذایی و پیاده‌روی استفاده کنید. توجه داشته باشید که برای تزریق انسولین و میزان دوز مصرفی آن باید با پزشک متخصص مشورت کنید.