بیماری کبد چرب در اثر ذخیره زیاد چربی در کبد ایجاد می‌شود. در این مقاله با علائم، دلایل، درمان و انواع بیماری‌های کبدی آشنا می‌شویم.
بیشتر از 25 درصد مردم جهان به بیماری کبد چرب مبتلا هستند. کبد دومین عضو بزرگ بدن است و به جدا کردن مواد مغذی از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این کبد مواد مضر را از خون فیلتر می‌کند. کبد چرب وقتی ایجاد می‌شود که چربی زیادی در سلول‌های کبدی ذخیره شود. وجود مقدار کمی چربی در این سلول‌ها طبیعی است، اما اگر بیش از 5 درصد چربی در کبد وجود داشته باشد، کبد چرب محسوب می‌شود. وجود چربی زیاد در کبد می‌تواند باعث التهاب کبد شود و درنتیجه به آن آسیب برساند. در موارد حادتر، این آسیب‌ها می‌توانند منجر به نارسایی کبدی شوند. بیماری کبد چرب به دو شکل کبد چرب غیر الکلی و کبد چرب الکلی وجود دارد. در ادامه با این بیماری بیشتر آشنا می‌شویم.
آنچه در این مقاله میخوانید:
- علائم کبد چرب
- انواع بیماری کبد چرب
- بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
- بیماری کبد چرب الکلی (AFLD)
- دلایل ابتلا به بیماری کبد چرب
- درمان بیماری کبد چرب
- رژیم غذایی کبد چرب
علائم کبد چرب
بیماری کبد چرب معمولا هیچ علائم و نشانه مشخصی ندارد. تعدادی از علائم اولیه این بیماری عبارتند از:
- خستگی و ضعف
- احساس درد خفیف یا احساس پر بودن در ناحیه راست یا مرکز شکم
- سطح آنزیم‌های کبدی بالا، از جمله AST و ALT
- سطح انسولین بالا
- افزایش سطح تری گلیسیرید
علائم ذکر شده مربوط به مرحله اولیه و برگشت‌پذیر کبد چرب است. البته شخص مبتلا به بیماری کبد چرب ممکن است همه این علائم را نداشته باشد. متأسفانه این بیماری معمولا در مراحل اولیه تشخیص داده نمی‌شود؛ بنابراین با گذشت زمان، این بیماری می‌تواند منجر به یک بیماری جدی‌تر کبدی شود. در این حالت بیماری به عنوان استئات‌هپاتیت یا NASH شناخته می‌شود. NASH شامل تجمع بیشتر چربی و التهاب است. این عارضه به سلول‌های کبدی آسیب می‌رساند. NASH می‌تواند منجر به فیبروز یا بافت اسکار شود؛ زیرا سلول‌های کبدی به طور مکرر آسیب دیده و از بین می‌روند. NASH خطر ابتلا به زخم شدید، اختلال در عملکرد کبد و سرطان کبد را افزایش می‌دهد.
در بیمار مبتلا به NASH علائم زیر نیز ممکن است بروز کند:
- از دست دادن اشتها و کاهش وزن
- تهوع و استفراغ
- درد شکم متوسط تا شدید
- زرد شدن چشم و پوست
- تورم شکمی (آسیت)
- بزرگ شدن رگ‌های خونی زیر سطح پوست
- بزرگ شدن طحال
- قرمز شدن کف دست
- خون دماغ شدن
- خارش پوست
- تورم پاها
- بزرگ شدن پستان‌ها در مردان
در بیشتر موارد بیمار متوجه بیماری کبد چرب نمی‌شود؛ بنابراین بهتر است که به طور منظم به پزشک مراجعه کنید. با انجام معاینه و آزمایشات می‌توان بیماری کبد را به‌راحتی تشخیص داد.
انواع بیماری کبد چرب
دو نوع اصلی بیماری کبد چرب وجود دارد: بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) و بیماری کبد چرب الکلی (AFLD). این دو گروه از بیماری در افراد با رژیم غذایی متفاوت ایجاد می‌شود. در این قسمت به بررسی این دو نوع بیماری پرداخته شده است.
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFL) مرحله اولیه و برگشت‌پذیر بیماری کبد است؛ اما متأسفانه، غالباً تشخیص داده نمی‌شود. این بیماری شایعترین بیماری کبدی در بزرگسالان و کودکان است. NAFLD یک اصطلاح برای طیف وسیعی از بیماری کبدی است و در افرادی که مشروبات الکلی نمی‌نوشند ایجاد می‌شود. همانطور که از نام آن پیداست، ویژگی اصلی NAFLD ذخیره چربی زیاد در سلول‌های کبدی است. این بیماری به طور فزاینده‌ای در سراسر جهان، به ویژه در کشورهای غربی رواج دارد. NAFLD در آمریكا شایعترین نوع بیماری مزمن كبدی است و تقریباً در حدود یك چهارم از جمعیت آمریکا به NAFLD مبتلا هستند.
برخی از افراد مبتلا به NAFLD ممکن است به استئاته هپاتیت غیر الکلی (NASH) مبتلا شوند. این بیماری شکل تهاجمی از بیماری کبد چرب است. NASH با التهاب کبد قابل تشخیص است. این عارضه شبیه به خسارت ناشی از مصرف زیاد الکل است. NAFLD با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، کلیوی و دیابت نیز مرتبط است و شامل انواع ساده، استئاته‌هپاتیت غیر الکلی (NASH) و کبد چرب حاد حاملگی (AFLP) می‌شود.
بیماری کبد چرب الکلی (AFLD)
بیماری کبد چرب الکلی در افرادی که الکل زیادی می‌نوشد رایج است. بیماری کبد چرب الکلی شامل کبد چرب ساده (AFLD) و استئات هپاتیت الکلی (ASH) است. نوشیدن زیاد الکل به کبد آسیب می‌رساند. کبد آسیب دیده، نمی‌تواند چربی را به درستی تجزیه کند. این مشکل می‌تواند باعث ذخیره چربی در کبد شود که به کبد چرب الکلی معروف است. بیماری کبد چرب الکلی، اولین مرحله بیماری کبد مرتبط با الکل است.
استئاتا هپاتیت الکلی (ASH) نوعی AFLD است. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که چربی اضافی در کبد با التهاب همراه باشد. ASH به هپاتیت الکلی نیز معروف است. اگر ASH به درستی درمان نشود، می‌تواند باعث التهاب کبد شود. التهاب شدید کبدی به عنوان سیروز شناخته می‌شود که می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود. برای درمان بیماری AFLD، باید از مصرف الکل اجتناب کرد.
دلایل ابتلا به بیماری کبد چرب
محققان نمی‌دانند که دلیل اصلی تجمع چربی در کبد بعضی از افراد چیست. به همین ترتیب، درک محدودی از دلیل التهاب کبد وجود دارد. کبد چرب هنگامی ایجاد می‌شود که بدن چربی زیادی تولید کند یا چربی را به اندازه کافی متابولیزه نکند. بنابراین چربی اضافی در کبد تجمع یافته و باعث کبد چرب می‌شود. فاکتورهای مختلفی می‌تواند در ایجاد بیماری کبد چرب نقش داشته باشد:
چاقی
چاقی می‌تواند باعث ذخیره چربی در کبد شود. نتایج آمارها نشان می‌دهد که 30 تا 90 درصد از افراد چاق، NAFLD دارند.
چربی بیش از حد شکمی
افراد با وزن معمولی نیز ممکن است به بیماری کبد چرب مبتلا شوند. این بیماری در افرادی که چربی زیادی در اطراف شکم خود دارند بیشتر است.
مقاومت به انسولین
مقاومت به جذب انسولین، باعث افزایش ذخیره چربی کبد می‌شود. این حالت در مبتلایان به دیابت نوع 2 و سندرم متابولیک شایع است.
مصرف زیاد کربوهیدرات های تصفیه شده
مصرف مکرر کربوهیدرات‌ها موجب افزایش ذخیره چربی کبد می‌شود. این مشکل در افراد دارای اضافه وزن یا مقاوم به انسولین حادتر است.
مصرف نوشیدنی های قندی
نوشیدنی‌های شیرین شده با قند مانند نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا حاوی فروکتوز هستند. فروکتوز باعث تجمع چربی در کبد کودکان و بزرگسالان می‌شود.
اختلال در سلامت روده
تحقیقات نشان می‌دهد که عدم تعادل در باکتری‌های روده، ممکن است در ایجاد NAFLD نقش داشته باشد.
نوشیدن زیاد الکل
نوشیدن زیاد الکل می‌تواند باعث بیماری کبد چرب الکلی شود. این اولین مرحله از بیماری کبد مرتبط با الکل است.
سایر عوامل
بارداری، کاهش سریع وزن، برخی از انواع عفونت‌ها مانند هپاتیت C، عوارض جانبی برخی از داروها مانند متوترکسات، تاموکسیفن، آمیودورون و والپروئیک اسید، قرار گرفتن در معرض سموم خاص و برخی از ژن‌ها نیز خطر ابتلا به کبد چرب را افزایش می‌دهند.
احتمالا ترکیبی از این عوامل باعث افزایش چربی در کبد می‌شود. این چربی مثل سمی برای کبد بوده و باعث التهاب می‌شود.
درمان بیماری کبد چرب
هنوز هیچ دارویی برای درمان بیماری کبد چرب تجویز نشده است. برای تهیه داروی درمان کبد چرب، تحقیقات بیشتری لازم است. در بسیاری از موارد، تغییر شیوه زندگی به معالجه بیماری کمک می‌کند. به عنوان مثال، پزشک ممکن است موارد زیر را به فرد توصیه کند:
- محدود کردن مصرف الکل
- کم کردن وزن
- تغییر در رژیم غذایی
- عمل جراحی (در صورت بروز نارسایی کبد، ممکن است به پیوند کبد احتیاج باشد)
- انتخاب یک رژیم غذایی سالم و غنی از مواد مغذی، کاهش کالری اضافی، چربی‌های اشباع و ترانس.
- ورزش کردن (حداقل 30 دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته)
- براساس تحقیقات، ویتامین E می‌تواند به جلوگیری از آسیب‌های کبدی کمک کند. با این حال، هنوز تحقیقات بیشتری لازم است.
همیشه قبل از مصرف یک مکمل جدید یا داروهای گیاهی با پزشک خود مشورت کنید. برخی مکمل‌ها ممکن است باعث بروز بیماری‌های کبدی شود.
رژیم غذایی کبد چرب
انتخاب رژیم غذایی مناسب، می‌تواند به کاهش عوارض این بیماری کمک کند. در این زمینه رعایت موارد زیر توصیه می‌شود:
- رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل
- محدود کردن مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه شده مانند شیرینی، برنج سفید و نان سفید
- مصرف کم چربی‌های اشباع که در گوشت قرمز و بسیاری از محصولات حیوانی موجود است
- از مصرف چربی‌های ترانس خودداری کنید
- محدود کردن مصرف الکل
- کاهش کالری موجود در رژیم غذایی و کاهش وزن
علاوه بر این، غذاها و نوشیدنی‌هایی وجود دارد که می‌تواند برای کبد چرب مفید باشد.
چربی های اشباع نشده
براساس تحقیقات خوردن غذاهای حاوی اسیدهای چرب اشباع نشده باعث از بین رفتن چربی کبد می‌شود. این غذاها عبارتند از روغن زیتون، آووکادو و آجیل.
پروتئین آب پنیر
پروتئین آب پنیر، چربی کبد را تا 20٪ در زنان چاق کاهش می‌دهد. این پروتئین می‌تواند به پایین آمدن سطح آنزیم کبدی نیز کمک کند.
چای سبز
آنتی‌اکسیدان‌های موجود در چای سبز به نام کاتچین، به کاهش چربی و التهاب کبد کمک می‌کند.
فیبر محلول
مصرف 10-14 گرم فیبر محلول در روز می‌تواند به کاهش چربی کبد کمک کند. این ماده باعث کاهش سطح آنزیم کبدی و افزایش حساسیت به انسولین می‌شود.
بیماری کبد چرب یکی از شایعترین بیماری‌ها است؛ اما معمولا به راحتی تشحیص داده نمی‌شود. برای تشخیص آن مراجعه منظم به پزشک لازم است. سبک زندگی مناسب از ابتلا به بیماری کبدی جلوگیری می‌کند. شما تاکنون به بیماری کبد چرب مبتلا شده‌اید؟ تجربیات خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.