تفاوت ویروس و باکتری و میکروب چیست؟ این سه موجود زنده از لحاظ ساختاری با یکدیگر تفاوت دارند و باعث ابتلا به بیماریهای مختلف میشوند. در این مقاله قصد داریم تفاوت ویروس و باکتری را بررسی کنیم.
تفاوت ویروس و باکتری در ظاهر به چشم نمیآید و اکثر افراد گمان میکنند که ساختار و کارکرد این دو مشابه یکدیگر است. باکتریها و ویروسها میتوانند عفونتهای مختلفی را در بدن به وجود آورند. اما تفاوت ویروس و باکتری چیست؟ در بسیاری از موارد نیز ممکن است میکروب با باکتری و یا ویروس نیز اشتباه گرفته شود؛ اما میکروب یک جاندار میکروسکوپی است که میتواند به شکل تکسلولی یا چندسلولی وجود داشته باشد. بنابراین میکروب به طور کلی با ویروس و باکتری تفاوت دارد و کارکرد آن در بدن انسان نیز بسیار متفاوت است.
باکتری و ویروس به حدی کوچک هستند که آنها را تنها میتوان از طریق میکروسکوپ مشاهده کرد و هر دو توانایی ایجاد عفونت در بدن را دارند؛ اما نوع کارکردشان در بدن انسان، تفاوتهای اساسی با یکدیگر دارد. درک تفاوت ویروس و باکتری بسیار مهم است؛ زیرا هر کدام از آنها به شیوههای مختلفی درمان میشوند. توجه داشته باشید که استفاده نادرست از آنتی بیوتیکها برای درمان عفونتهای ویروسی منجر به ایجاد مشکلات مقاومتی بدن در برابر آنتی بیوتیکها میشود. در ادامه این مقاله تفاوت ویروس و باکتری را به طور کامل مورد بررسی قرار میدهیم.
آنچه در این مقاله میخوانید:
- تفاوت ویروس و باکتری
- نحوه گسترش عفونت های باکتریایی
- عفونت های باکتریایی رایج
- نحوه گسترش عفونت های ویروسی
- عفونت های ویروسی رایج
- نحوه تشخیص سرماخوردگی ویروسی و باکتریایی
- شیوه های تشخیص عفونت
- کدام عفونت ها با آنتی بیوتیک درمان می شوند؟
- نحوه درمان عفونت های ویروسی
- شیوه های جلوگیری از عفونت ها
- کلام آخر
تفاوت ویروس و باکتری
باکتریها میکروارگانیسمهای کوچکی هستند که از یک سلول واحد تشکیل شدهاند. باکتریها بسیار متنوع هستند و میتوانند اشکال و ساختارهای متفاوتی داشته باشند. باکتریها میتوانند تقریبا در هر محیط قابل تصور، از جمله در درون و بیرون بدن انسان زندگی کنند. فقط تعداد معدودی از باکتریها میتوانند باعث ایجاد عفونت در انسان شوند که به آنها «باکتریهای بیماریزا» گفته میشود.
ویروسها نوع دیگری از میکروارگانیسمهای کوچک هستند و حتی از باکتریها نیز کوچکترند. ویروسها مانند باکتریها بسیار متنوع هستند و اشکال و ویژگیهای متنوعی دارند. ویروسها انگلی هستند و این بدان معناست که برای رشد به سلولها و بافتهای زنده نیاز دارند. ویروسها میتوانند از اجزای سلولهای بدن شما برای رشد و تکثیر استفاده کرده و سپس به بدنتان حمله کنند. برخی ویروسها حتی سلولهای میزبان را نیز به عنوان بخشی از فرآیند چرخه رشد خود از بین میبرند.
در جدول زیر میتوانید تفاوت ویروس و باکتری را مشاهده کنید.
| مشخصات | باکتری | ویروس |
|---|---|---|
| اندازه | بزرگتر از 1000 نانومتر | کوچکتر از 20-400 نانومتر |
| تعداد سلولها | یک سلول (تک سلولی) | فاقد سلول |
| عفونت | متمرکز | سیستمیک |
| تکثیر | تولیدمثل از طریق خود | در یک سلول زنده |
| مدت زمان بیماری | بیش از 10 روز | 2 الی 10 روز |
| تب | تب آشکار | با تب و بدون تب |
| نحوه درمان | آنتی بیوتیک | عدم واکنش به آنتی بیوتیک |
| فواید | برخی باکتریها مفید هستند (نرمال فلورا) | ویروسها فایدهای ندارند. با این حال، یک ویروس خاص ممکن است بتواند تومورهای مغزی را از بین ببرد |
| نمونهها | استافیلوکوک اورئوس، ویبریو کلرا | ایدز، ویروس هپاتیت A و ویروس سرماخوردگی انسانی |
| بیماری/ عفونت | مسمومیت غذایی، گاستریت و زخم، مننژیت و ذاتالریه | ایدز، سرماخوردگی، آنفلوانزا و آبله مرغان |
نحوه گسترش عفونت های باکتریایی
بسیاری از عفونتهای باکتریایی مسری هستند؛ یعنی میتوانند از یک فرد به فردی دیگر سرایت کنند. شیوههای بسیار زیادی برای سرایت عفونتهای باکتریایی وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
- تماس نزدیک از جمله لمس کردن و بوسیدن شخصی که دارای عفونت باکتریایی است.
- تماس با مایعات بدن فرد آلوده مانند هنگامی که فرد آلوده سرفه یا عطسه کند.
- انتقال از مادر به فرزند در دوران بارداری یا تولد
- تماس با سطوح آلوده مانند دستگیره و شیرآلات آب و سپس تماس با صورت، بینی یا دهان
عفونتهای باکتریایی علاوه بر سرایت از شخصی به شخصی دیگر میتوانند از طریق نیش یک حشره آلوده نیز پخش شوند. علاوه بر این، مصرف غذا و یا آب آلوده نیز میتواند منجر به عفونت باکتریایی شود.
عفونت های باکتریایی رایج
عفونتهای باکتریایی دارای انواع و نمونههای خاصی هستند که در این بخش به چندین نمونه از آنها اشاره خواهیم کرد.
- گلودرد میکروبی
- عفونت ادراری
- مسمومیت با مواد غذایی باکتریایی
- سل
- مننژیت باکتریایی
- سلولیت
- بیماری لایم
- کزاز
نحوه گسترش عفونت های ویروسی
مانند عفونتهای باکتریایی، بسیاری از عفونتهای ویروسی نیز مسری هستند و از یک فرد به فردی دیگر منتقل میشوند. عفونتهای ویروسی نیز میتوانند با شیوههای مختلفی به بدن افراد سرایت کنند. برخی از این شیوههای گسترش عفونت ویروسی عبارتند از:
- تماس نزدیک مانند دست دادن و روبوسی با شخصی که دارای عفونت ویروسی است
- تماس با مایعات بدن فرد مبتلا به عفونت ویروسی
- انتقال از مادر به فرزند در دوران بارداری یا تولد
- تماس با سطوح آلوده و ویروسی
عفونتهای ویروسی نیز مانند عفونتهای باکتریایی میتوانند با نیش یک حشره آلوده و یا از طریق مصرف مواد غذایی یا آب آلوده و ویروسی به بدن انسان منتقل شوند.
عفونت های ویروسی رایج
عفونتهای ویروسی دارای انواع و نمونههای خاصی هستند که در این بخش به چندین نمونه از آنها اشاره خواهیم کرد.
- آنفولانزا
- سرماخوردگی
- گاستروانتریت ویروسی
- آبله مرغان
- سرخک
- مننژیت ویروسی
- زگیل
- ایدز
- هپاتیت ویروسی
- ویروس زیکا: نوعی ویروس که از طریق پشه به انسان منتقل میشود
- ویروس نیل غربی: نوعی ویروس کشنده که حیوانات را مبتلا میکند
نحوه تشخیص سرماخوردگی ویروسی و باکتریایی
سرماخوردگی میتواند باعث آبریزش بینی، گلو درد و تب شود. اما به نظر شما سرماخوردگیهای خفیف و معمولی باکتریایی است یا ویروسی؟ سرماخوردگی اغلب توسط تعدادی از ویروسهای مختلف ایجاد میشود؛ اگرچه معمولا ویروسهای «راینوویروس» باعث سرماخوردگی انسان میشوند. برای درمان سرماخوردگی خفیف، گزینههای درمانی زیادی وجود ندارد و باید دوره این بیماری که بین 3 الی 5 روز است را طی کنید و از داروهای بدون نسخه نیز برای کمک به تسکین علائم خود استفاده کنید.
در برخی موارد، عفونت باکتریایی ثانویه ممکن است در طول سرماخوردگی یا بعد از آن به وجود آید. نمونههای رایج عفونتهای باکتریایی ثانویه شامل موارد زیر است:
- عفونتهای سینوسی
- عفونت گوش
- ذات الریه
اگر علائم زیر را داشته باشید به احتمال زیاد دچار عفونت باکتریایی شدهاید:
- علائم سرماخوردگیتان 10 تا 14 روز طول کشیده باشد
- علائم سرماخوردگی شما به جای بهبود روز به روز بدتر میشوند
- تب بیش از حد معمول با سرماخوردگی شدید داشته باشید
شیوه های تشخیص عفونت
بعضی اوقات ممکن است پزشک شما بر اساس تاریخچه پزشکی و علائم شما قادر به تشخیص وضعیتتان باشد. به عنوان مثال، بیماریهایی مانند سرخک یا آبله مرغان علائم بسیار مشخصی دارند که با یک معاینه فیزیکی ساده قابل تشخیص هستند. علاوه بر این، اگر بیماری واگیردار خاصی داشته باشید، پزشک شما از آن مطلع خواهد شد. آنفولانزا یکی از نمونههای بیماری واگیردار است که اصولا در ماههای سرد سال در میان افراد شیوع پیدا میکند.
اگر پزشک شما بخواهد تشخیص دهد که کدام ارگانیسم ممکن است باعث ایجاد بیماری و عفونت در بدن شما شده باشد، ممکن است از شما نمونهبرداری کند. نمونهبرداریهایی که میتوانند برای تشخیص عفونت مورد استفاده قرار گیرند با توجه به شرایط مشکوک بیماران، متفاوت هستند؛ اما برخی از نمونهها و آزمایشات معمول برای تشخیص عفونت میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- خون
- مخاط یا خلط
- ادرار
- مدفوع
- پوست
- مایع نخاعی مغزی (CSF)
هنگامی که میکروارگانیسم مرتبط با بروز عفونت و بیماری تشخیص داده شد، آنگاه پزشک میتواند عوامل موثر در ایجاد این عفونت را مورد بررسی قرار دهد. پزشک معالج برای عفونت باکتریایی، میتواند از آنتی بیوتیکهای مرتبط در درمان وضعیت شما نیز استفاده کند.
کدام عفونت ها با آنتی بیوتیک درمان می شوند؟
آنتی بیوتیکها داروهایی هستند که برای درمان عفونتهای باکتریایی مورد استفاده قرار میگیرند. آنتی بیوتیکها انواع مختلفی دارند و تمام آنها برای جلوگیری از رشد و تکثیر باکتریها در بدن تلاش میکنند؛ اما در برابر عفونتهای ویروسی مؤثر نیستند. با وجود این واقعیت که آنتی بیوتیکها فقط باید برای درمان عفونت باکتری مورد استفاده قرار گیرند، اما افراد اغلب از آنتی بیوتیکها برای درمان عفونتهای ویروسی نیز استفاده میکنند. انجام این کار بسیار خطرناک است؛ زیرا مصرف بیرویه و بیش از حد آنتی بیوتیکها موجب مقاومت بدن در برابر آنها میشود.
مقاومت آنتی بیوتیکی هنگامی رخ میدهد که باکتریها در برابر آنتی بیوتیکهای خاص مقاومت نشان دهند که این امر میتواند درمان بسیاری از عفونتهای باکتریایی را دشوار سازد. اگر برای درمان عفونت باکتریایی خود از آنتی بیوتیک استفاده میکنید، سعی کنید حتما آن را به طور کامل مصرف کنید، حتی اگر بعد از چند روز احساس بهتری پیدا کردید. قطع سریع دارو میتواند از کشته شدن تمام باکتریهای بیماریزا جلوگیری کند.
نحوه درمان عفونت های ویروسی
هیچ درمان خاصی برای بسیاری از عفونتهای ویروسی وجود ندارد. در حالی که بدن شما به صورت خودکار برای پاک کردن عفونتها فعالیت میکند، اما برخی از اقدامات نیز میتوانند فرآیند درمان عفونت ویروسی را تسریع کنند. برخی از این اقدامات عبارتند از:
- نوشیدن مایعات برای جلوگیری از کم آبی بدن
- استراحت فراوان
- استفاده از داروهای ضد درد مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد و تب
- مصرف داروهای ضد احتقان برای کمک به درمان آبریزش بینی
داروهای ضد ویروسی
در بعضی موارد، پزشک معالج ممکن است برای درمان بیماری شما، داروی ضد ویروس تجویز کند. داروهای ضد ویروسی چرخه زندگی ویروسی را به نوعی مهار میکنند. برخی از داروها برای درمان عفونتهای ویروسی شامل داروهایی مانند اوسلتامیویر (تامیفلو) برای عفونت آنفولانزا یا والاسیکلوویر (Valtrex) برای عفونت ویروس تبخال سیمپلکس یا تبخال زوستر (زونا) است.
شیوه های جلوگیری از عفونت
برای جلوگیری از ابتلا به بیماری عفونت باکتریایی یا ویروسی میتوانید از راهکارهای زیر استفاده کنید.
رعایت بهداشت
حتما پیش از صرف غذا، پس از استفاده از سرویس بهداشتی و پس از صرف غذا دستان خود را بشویید. اگر دستانتان تمیز نیست، از لمس صورت، دهان و بینی خودداری کنید. وسایل شخصی مانند مسواک، حوله و غیره را با سایر افراد حتی اعضای خانوادهتان به اشتراک نگذارید.
واکسینه شوید
واکسنهای بسیاری برای پیشگیری از بیماریهای ویروسی و باکتریایی موجود است. نمونههایی از بیماریهای قابل پیشگیری از طریق واکسن عبارتند از:
- سرخک
- آنفولانزا
- کزاز
- سیاه سرفه
توجه داشته باشید که پیش از زدن هر گونه واکسن برای پیشگیری از بیماریهای مختلف، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
اگر مریض هستید بیرون نروید
اگر بیمار هستید، در منزل بمانید تا از انتشار عفونت خود به محیط و افراد دیگر جلوگیری کنید. اما اگر باید بیرون بروید، مرتبا دستان خود را بشویید و با آرنج خود جلوی سرفهتان را بگیرید و یا از دستمال استفاده کنید.
از مواد غذایی کاملا پخته شده استفاده کنید
اطمینان حاصل کنید که تمام گوشتهای مصرفی شما در دمای مناسب پخته شدهاند و پیش از صرف میوه یا سبزیجات خام، حتما آنها را به طور کامل بشویید. سعی کنید غذاها را در فضای باز اتاق نگهداری نکنید و پس از مصرف، آنها را در یخچال یا فریزر قرار دهید.
مراقب نیش حشرات مختلف باشید
اگر قصد خروج از منزل را دارید و در محیط بیرون نیز حشراتی مانند پشه و کنه وجود دارند، حتما از مواد حاوی دفع حشرات مانند DEET یا ایکاریدین (Icaridin) استفاده کنید. در صورت امکان نیز شلوار بلند و پیراهن آستین بلند بپوشید.
کلام آخر
ما در این مقاله تفاوت ویروس و باکتری را مورد بررسی قرار دادیم. همانطور که خواندید، ویروس و باکتری به حدی کوچک هستند که آنها را باید از طریق میکروسکوپ مشاهده کرد. ویروس و باکتری میتوانند عفونتها و بیماریهای بسیاری را در بدن انسان به وجود آورند. عفونتهای باکتریایی و ویروسی اغلب مسری هستند؛ یعنی از شخصی به شخص دیگر منتقل میشوند. برای جلوگیری از سرایت بیماری به افراد دیگر میتوانید از راهکارهای گفته شده در این مقاله استفاده کنید.
عفونتهای باکتریایی با مصرف آنتی بیوتیکها درمان میشوند، اما عفونتهای ویروسی این چنین نیستند و آنتی بیوتیکهای اندکی برای درمان آنها وجود دارند. برخی افراد ممکن است میکروب را نیز با ویروس و باکتری اشتباه بگیرند. میکروب یک جاندار میکروسکوپی است که میتواند به شکل تکسلولی یا چندسلولی وجود داشته باشد. کارکردهای میکروب در بدن متفاوت است و شیوههای درمان بیماریهای میکروبی نیز با درمان عفونتها و بیماریهای باکتریایی و ویروسی تفاوت دارد. آیا شما پیش از خواندن این مقاله تفاوت ویروس و باکتری را میدانستید؟ لطفا نظرات خود را در قسمت ارسال دیدگاه با ما در میان بگذارید.
.svg){kind=avatar}