فیلم حکایت دریا آخرین ساخته بهمن فرمان‌آرا، فیلمساز معروف ایرانی محسوب می‌شود که به تازگی و به صورت آنلاین اکران شده است. در ادامه با نقد فیلم حکایت دریا همراه ما باشید.
فیلم حکایت دریا محصول سال 1395 و آخرین اثر سینمایی بهمن فرمان‌آرا است. این اثر که در سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر حضور داشت، بالاخره به اکران عمومی درآمد. اما به دلیل شیوع ویروس کرونا و بسته بودن سینماها، فیلم سینمایی حکایت دریا نیز همانند آثار دیگری چون طلا و خروج، به صورت آنلاین و در پلتفرم‌های فیلیمو و نماوا اکران شد. در این مقاله از پلازا بعد از مرور داستان و بازیگران، به نقد و بررسی فیلم حکایت دریا می‌پردازیم. در ویدیوی زیر هم می‌توانید تیزر فیلم حکایت دریا را تماشا کنید و با فضای آن بیشتر آشنا شوید.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
- داستان و اکران فیلم حکایت دریا
- بازیگران فیلم سینمایی حکایت دریا
- نقد و بررسی فیلم حکایت دریا
- کلام آخر ؛ آقای کارگردان جلوی دوربین
داستان و اکران فیلم حکایت دریا
داستان فیلم حکایت دریا درباره زن و شوهری به نام‌های ژاله و طاهر است که بعد از 35 سال زندگی مشترک و بالا و پایین‌های زندگی، حالا به نقطه‌ای حساس از رابطه‌شان رسیده‌اند. طاهر یک نویسنده معروف است و چند سالی‌ست که به دلیل افسردگی در آسایشگاه بستری است. ژاله هم در این مدت سختی‌هایی داشته و علاوه بر تنهایی، درگیر بیماری قلبی بوده و در نهایت مجبور به پیوند قلب شده است.
حالا طاهر بعد از مدتی طولانی از آسایشگاه مرخص می‌شود و ژاله که می‌خواهد از او جدا شود، علیرغم هشدارهای دکتر درباره وضعیت خطرناک طاهر، دنبال فرصتی‌ست تا این موضوع را با او مطرح کند.
فیلم سینمایی حکایت دریا که در ابتدا «دل دیوانه» نام داشت، در سال 1395 ساخته شده و در جشنواره جهانی فجر به نمایش در آمده است. اکران آنلاین این فیلم خانوادگی و اجتماعی از تاریخ 15 خرداد 99 آغاز شده و هم اکنون در پلتفرم‌هایی مانند فیلیمو و نماوا می‌توانید آن را تماشا کنید.
بازیگران فیلم سینمایی حکایت دریا
فیلم حکایت دریا گرچه فقط دو بازیگر اصلی دارد، اما از بازیگران فرعی زیادی و اغلب در نقش‌های کوتاه بهره برده است. در ادامه با بازیگران فیلم حکایت دریا بیشتر آشنا می‌شویم.
بهمن فرمان آرا در نقش طاهر
طاهر نویسنده و هنرمند مشهوری‌ست که مدتی را به علت افسردگی شدید در آسایشگاه بستری بوده است. طاهر به علت افسردگی مزمنی که دارد دچار فراموشی و حواس‌پرتی هم شده و گهگاه حتی دچار توهم‌هایی می‌شود. اکثر هم‌نسلان طاهر و هنرمندانی که می‌شناخته از دنیا رفته‌اند که این یکی از دلایل اصلی افسردگی او است. این شخصیت همانند دیگر هنرمندان فیلم‌های فرمان‌آرا، از تکنولوژی و دنیای آن بیزار است و در مقابل به طبیعت عشق می‌ورزد؛ به همین دلیل در یک قدمی دریا و به دور از همهمه زندگی می‌کند.
یکی دیگر از وجه‌های اصلی شخصیت طاهر، مربوط به عشقش نسبت به همسرش، ژاله است. اما این عشق به دلیل سال‌ها دوری و اشتباهی که او در گذشته مرتکب شده، متزلزل گشته است.
بهمن فرمان‌آرا، نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده فیلم حکایت دریا، در نقش بازیگر اصلی هم در این اثر حضور داشته و ایفاگر نقش طاهر است. فرمان‌آرا پیش از این هم در نقش فیلمسازی در فیلم معروف خودش به نام «بوی کافور، عطر یاس» به بازی پرداخته است. او همچنین در سال 1397 در فیلمی از رضا درمیشیان به نام «مجبوریم» ایفای نقش کرده است.
فرمان‌آرا یکی از کارگردان‌های صاحب سبک سینمای ایران است که از فیلم‌های او می‌توانیم به «خانه‌ای روی آب»، «یک بوس کوچولو»، «خاک‌آشنا» و «دلم می‌خواد» اشاره کنیم. این هنرمند متولد سال 1320 در تهران است و از سال 1351 و با فیلم «خانه قمر خانم» وارد سینما شده است.
فاطمه معتمدآریا در نقش ژاله
ژاله همسر طاهر است و بعد از مرخص شدن طاهر از آسایشگاه، به دنبال فرصتی‌ست تا به او بگوید که می‌خواهد طلاق بگیرد و باقی عمرش را به قول خودش «در آرامش» زندگی کند. او در مدتی که طاهر در آسایشگاه بستری بوده، دوران سختی را گذرانده و مجبور بوده به تنهایی با بیماری سخت قلبی‌اش دست و پنجه نرم کند. به نظر می‌رسد تمام زندگی ژاله تحت تاثیر حضور طاهر بوده و حتی او را با اسم فامیل شوهرش می‌شناسند؛ اما او می‌خواهد فقط «ژاله» باشد.
فاطمه معتمدآریا متولد آبان 1340 در تهران است. این بازیگر توانمند کار خودش را در دهه 50 و از تئاتر شروع کرد. اولین حضور سینمایی معتمدآریا مربوط به فیلمی به کارگردانی محمدعلی سجادی به نام «جدال» و محصول سال 1364 بود. آثاری چون کلاه‌قرمزی و پسرخاله محصول سال 1373، بانوی اردیبهشت محصول سال 1376، دختر شیرینی فروش محصول سال 1380، شیرین محصول سال 1387، اینجا بدون من محصول سال 1389 و جان‌دار محصول سال 1397 از دیگر فیلم‌های سینمایی این هنرپیشه هستند. او همچنین پیش از این در فیلم یک بوس کوچولو با بهمن فرمان‌آرا همکاری داشته است.
دیگر بازیگران فیلم سینمایی حکایت دریا عبارتند از:
- علی نصریان در نقش هوشنگ، دوست طاهر
- لیلا حاتمی در نقش پروانه، دختر نگار دوست قدیمی ژاله و طاهر
- علی مصفا در نقش دکتر
- صابر ابر در نقش امیر دشتی، شاگرد قدیمی طاهر
- پانته‌آ پناهی‌ها در نقش مهین، دوست ژاله
- زنده‌یاد داریوش اسدزاده در نقش دوست طاهر
- رویا نونهالی در نقش مادر
نقد و بررسی فیلم حکایت دریا
بهمن فرمان‌آرا فیلمساز و فیلمنامه‌نویسی‌ست که در سینما آثار اندکی را کارگردانی کرده و با این حال امضای مخصوص به خودش را هم در همه آثارش به روشنی می‌توانیم ببینیم. فرمان‌آرا نزدیک به نیم قرن است که در سینما فعالیت دارد؛ اما در تمام این سال‌ها فقط 9 فیلم را کارگردانی کرده است. این فیلمساز گاهی هم به بازیگری روی آورده و در دو اثر از خودش تا به حال ایفای نقش کرده است: بوی کافور، عطر یاس و همین فیلم حکایت دریا.
من اگه تو رو فراموش کنم، هیچ چیز دیگه نمی‌خوام یادم باشه…
{حکایت دریا / بهمن فرمان‌آرا}
سینمای فرمان‌آرا اصولا به تجلیل از هنرمندان می‌پردازد و سعی دارد تا تصویر روشنی از زندگی و روحیات این افراد را به نمایش بگذارد. از فیلمساز فیلم «بوی کافور، عطر یاس» که خودش نقشش را ایفا کرده تا نقاش فیلم «خاک آشنا» و نویسنده فیلم «دلم می‌خواد» با بازی رضا کیانیان، همه گواهی بر این موضوع هستند. حالا فرمان‌آرا در فیلم حکایت دریا باز هم سراغ این قشر رفته و این بار برش‌هایی از زندگی یک نویسنده افسرده را به تصویر می‌کشد.
فیلم سینمایی حکایت دریا که بهمن فرمان‌آرا آن را به عباس کیارستمی تقدیم کرده است، با سکانسی وهم‌آلود از یک زن و شوهر آغاز می‌شود: زن از خاطرات خوب گذشته‌شان می‌گوید، اما مرد در دنیای دیگری سیر می‌کند و از کابوس‌هایی که دیده حرف می‌زند. همین سکانس آغازین داستان فیلم حکایت دریا را به روشنی بازگو می‌کند.
ژاله و طاهر 35 سال است که ازدواج کرده‌اند. اما طاهر که نویسنده معروفی است به دلیل افسردگی‌هایی که داشته چند سالی را در تیمارستان گذرانده است. در همان ابتدای فیلم از وضعیت بحرانی طاهر که به قول دکتر «در مرز اسکیزوفرنی» است، مطلع می‌شویم. از طرف دیگر، ژاله می‌خواهد از طاهر طلاق بگیرد و از این همه افسردگی و ناآرامی خسته است.
قدیما می‌گفتن الهی پیر شی. نمی‌دونستن این دعا نیست، نفرینه…
{حکایت دریا / بهمن فرمان‌آرا}
به نظر می‌رسد کارگردان سعی داشته فضای فیلم را تا جای ممکن به روحیات روان‌پریش شخصیت اصلی نزدیک کند. در این راستا موسیقی خوب پیمان یزدانیان، فیلمبرداری فرشاد محمدی با کنتراست بالای رنگ‌ها و فضاسازی‌های فیلم مانند خانه کنار دریا و نمایش درختان بی‌بار و برگ، بسیار کمک‌کننده بوده‌اند.
نکته دیگری که در نقد فیلم حکایت دریا و حتی دیگر آثار فرمان‌آرا به چشم می‌آید، استفاده از بازیگران بزرگ و مطرح در نقش‌های بسیار کوتاه است؛ نقش‌هایی که قطعا بازیگران کمتر شناخته شده هم به خوبی از عهده‌شان برمی‌آمدند. به عنوان مثال در این اثر پانته‌آ پناهی‌ها در نقش دوست ژاله، فقط در دو سکانس کوتاه بازی می‌کند. یا علی نصیریان فقط در سکانسی کوتاه و در نقش دوست قدیمی طاهر حضور دارد. البته این موضوع یک وجه مثبت هم دارد و آن استفاده از هنرمندان از یاد رفته سینمای ایران و حضور دوباره آنها در این صنعت است. در این زمینه می‌توانیم به حضور کوتاه زنده‌یاد داریوش اسدزاده در فیلم حکایت دریا اشاره کنیم که از آخرین هنرنمایی‌های این بازیگر هم محسوب می‌شود.
همچنین می‌توانیم بگوییم که طاهر در بین هنرمندان فیلم‌های بهمن فرمان‌آرا شاید افسرده‌ترین و ناامیدترین آنها باشد. با این حال از شباهت‌های این شخصیت با کاراکتر «نامدار» در فیلم خاک آشنا نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. هر دوی این شخصیت‌ها از تکنولوژی و مردم فراری هستند و به طبیعت پناه برده‌اند؛ یکی به طبیعت سبز و وحشی کردستان و دیگری به آبیِ دریا. همچنین هر دوی آنها عاشقند؛ گرچه طاهر فیلم سینمایی حکایت دریا از نظر برخی و به خاطر خیانتی که در جوانی به همسرش کرده شاید کمتر عاشق باشد و از نظر برخی دیگر و به خاطر روح افسارگسیخته و مجنون‌واری که دارد شاید عاشقانه عمیق‌تری را تجربه می‌کند.
آرام باش، حکایت دریاست زندگی…
{حکایت دریا / بهمن فرمان‌آرا}
با این حال و با تمام مهارت‌های فیلمسازی‌ای که فرمان‌آرا در این اثر آخرش به نمایش گذاشته، به نظر می‌رسد که حرف چندان تازه‌ای ندارد و گویی فقط پرده‌ای دیگر از یک زندگی هنرمندانه را روایت می‌کند. حکایت تازه فرمان‌آرا تکراری‌ست؛ اما شاید اگر بر جنبه‌های روان‌پریشانه شخصیت طاهر بیشتر تمرکز می‌کرد و شخصیت‌های فرعی و خرده‌روایت‌های داستان را به حداقل می‌رساند، با شاهکاری از این فیلمساز روبرو می‌شدیم.
کلام آخر ؛ آقای کارگردان جلوی دوربین
بهمن فرمان‌آرا از معدود کارگردان‌های صاحب سبک سینمای ایران است که خودش هم گهگاه به بازیگری پرداخته و در دو فیلم به کارگردانی خودش در نقش‌های کلیدی جلوی دوربین رفته است. فرمان‌آرا نه همانند کوئنتین تارانتینو و در نقش‌هایی جزئی، بلکه چون وودی آلن اگر هم بازی کند، به ایفای نقش شخصیت اصلی فیلمش می‌پردازد.
فرمان‌آرا که فیلم حکایت دریا را به عباس کیارستمی تقدیم کرده است، اخیرا در مصاحبه‌ای گفته که در میان دوستانش تنها کیارستمی اصرار داشته که او در فیلم‌های خودش بازی کند و او را در این زمینه تشویق می‌کرده است. در این راستا باید بگوییم که بهمن فرمان‌آرا در دو فیلمی که خودش ساخته به عنوان بازیگر نیز به خوبی می‌درخشد؛ به خصوص در فیلم سینمایی حکایت دریا هنرنمایی بهتری از خودش به نمایش می‌گذارد و شاید اگر شخص دیگری به جای او بازی می‌کرد، این فیلم و دیالوگ‌هایش تاثیر کنونی‌اش را هم نمی‌گذاشت.
در این مقاله بعد از تماشای تیزر فیلم حکایت دریا و مرور بازیگران و داستان آن، به نقد و بررسی این اثر پرداختیم. آیا شما این فیلم را تماشا کرده‌اید؟ در پایین همین صفحه می‌توانید نظرات خودتان را درباره این عنوان برای ما بنویسید.