فیلم های درباره تجاوز در سینمای ایران ؛ از خانه دختر تا فروشنده

فیلم با موضوع تجاوز ایرانی کمتر در کشورمان تولید می‌شود اما تعدادی از آنها که ساخته شده‌اند، به خوبی واکنش جامعه و فرهنگ را در مقابل این مسئله نشان می‌دهند. در این مقاله پلازا قصد داریم تا به معرفی لیستی از فیلم ایرانی با موضوع تجاوز بپردازیم.

این روزها موج افشاگری‌ها علیه متجاوزین به دختران و زنان ایران جهان داغ شده و حتی افشاگری‌ها به میان پسرانی که در مقطعی از زندگی‌شان مورد تجاوز و تعرض قرار گرفتند هم رسیده است. هموطنانی که به دلیل بسیاری از آموزه‌های غلط فرهنگی، اجتماعی و عرفی سال‌ها نتوانسته بودند لب به سخن بگشایند و درد خود را با دیگران در میان بگذارند. آنها سال‌ها درد را با خود حمل کردند و از جنایتی که بر سرشان آوار شده دم نزدند تا مبادا خودشان مورد قضاوت و سرزنش قرار بگیرند. حالا در فضای مجازی به خصوص توئیتر، خیلی‌ها نام و هویت متجاوزین را افشا کرده‌اند و غم‌انگیز اینکه بسیاری از متجاوزین از میان قشر روشنفکر، فرهنگی و هنری جامعه هستند؛ همان‌ها که در ظاهر دم از احترام به حقوق زنان می‌زدند، اما به فجیع‌ترین شکل ممکن به حقوق هم‌نوعان خود تعرض کرده‌اند.

به خاطر تمام این اتفاقات، این مقاله سینمایی پلازا را به فیلم های ایرانی در مورد تجاوز سینمای ایران اختصاص داده‌ایم و علاوه بر معرفی آنها، دلیل توقیففیلم های سینمایی ایرانی با موضوع تعرض را هم بررسی کرده‌ایم.

فهرست مطالب:

معرفی فیلم های ایرانی درباره تجاوز

در ادامه این مطلب به مهم‌ترین فیلم های درباره تجاوز در سینمای ایران پرداخته‌ایم.

1. فیلم ایرانی درباره تجاوز “سگ کشی”

• سال ساخت: 1378
• کارگردان: بهرام بیضایی
• نویسنده: بهرام بیضایی
• بازیگران: جمله مژده شمسایی، جمشید لایق، عنایت بخشی، مجید مظفری، فردوس کاویانی و مهتاب نصیرپور

«سگ کشی» اثری به کارگردانی و نویسندگی بهرام بیضایی است که در ژانر تریلر جنایی ساخته شد. اگرچه محوریت این فیلم صرفا بر روی مسئله تجاوز نیست و بیشتر حول محور نگاه جامعه به زنان می‌گردد اما ریشه افکاری که منجز به تجاوز می‌شوند را بیان می‌کند. علاوه بر آن به شخصیت اصلی زن تعرض نیز می‌شود.

داستان فیلم درباره زنی به نام گلرخ است که موقعیت خوبی در جامعه دارد و نویسنده نیز است. او به رابطه بین شوهرش و منشی او شک و همسرش را ترک می‌کند. پس از پایان جنگ، گلرخ که پشیمان از قضاوت زودهنگام خود است به همسرش برمی‌گردد اما ناصر، همسر او، در موقعیت بدی گیر کرده و گلرخ باید نجاتش دهد. او تمام توهین‌ها، تحقیرها و حتی تجاوز را به جان می‌خرد تا به همسرش کمک کند، غافل از آنکه تمام این مدت بازی خورده است.

2. فیلم “رنگ شب” 

• سال ساخت: 1380
• کارگردان: محمدعلی سجادی
• نویسنده: محمدعلی سجادی
• بازیگران: لعیا زنگنه، فریبرز عرب نیا، حمیرا ریاضی

در این اثر از فیلم های ایرانی در مورد تجاوز ، رسول و زهره یک زن و شوهر هستند که به همراه دختر کوچکشان زندگی پر از عشق و آرامشی دارند. در یکی از شب‌ها رسول با زنی به نام بتول تصادف می‌کند و در روزهایی که او در بیمارستان است رسول و زهره متوجه می‌شوند بتول بی خانمان است. آنها تصمیم می‌گیرند بتول و پسرش مدتی در خانه آنها زندگی کنند تا شرایط مالی‌شان بهتر شود. اما در یکی از روزها بتول ادعا می‌کند که همسر رسول است و خداداد هم پسر او و رسول است! در این فیلم رفته رفته مخاطب با حقیقتی هولناک آشنا می‌شود. اینکه رسول پس از آنکه متوجه شده همسرش خیانت‌کار است، تصمیم می‌گیرد به زنان دیگر تجاوز کند و سپس آنها را بکشد!

«رنگ شب» یک فیلم سینمایی ایرانی با موضوع خشونت علیه زنان است و جز اولین آثاری محسوب می‌شود که به صورتی آشکار و مفصل به مسئله تجاوز می‌پردازد. تا قبل از این فیلم، مسئله تجاوز بصورت گذرا و خفیف در فیلم‌ها مطرح می‌شد.

3. فیلم ایرانی درباره تجاوز “عصر جمعه”

• سال ساخت: 1384
• کارگردان: مونا زندی حقیقی
• نویسنده: فرید مصطفوی
• بازیگران: رویا نونهالی، هانیه توسلی و مهرداد صدیقیان

این اثر از فیلم های ایرانی درباره حقوق زنان درباره زنی به نام سوگند است که از سن پانزده سالگی با بحران‌های عاطفی و اتفاقات ناگواری رو به رو شده است و حالا که سال‌ها از آن ماجراها می‌گذرد، زخم‌هایش سر باز می‌کنند و دوباره او را به دل حوادث می‌کشانند. در این فیلم به تجاوز از سوی خویشاوندان نزدیک پرداخته شده است.

«عصر جمعه» اولین اثر از فیلم های سینمایی ایرانی با موضوع تعرض است که با توقیف رو به رو شد. این اثر سال‌ها توقیف شده بود و به تازگی مجوز انتشار آن در شبکه نمایش خانگی صادر و در دنیای مجازی به طور رسمی منتشر شد. پس از انتشار این فیلم مهرداد صدیقیان در دلنوشته‌ای صریح و تند، توقیف و ممیزی در هنر را محکوم کرد. صدیقیان زمان بازی در عصر جمعه فقط پانزده سال داشت و توقیف این فیلم سبب شد که یک نوجوان پانزده ساله برای تحقق رویای خودش دوباره از صفر شروع کند.

4. فیلم  “پریناز”

• سال ساخت: 1389
• کارگردان: بهرام بهرامیان
• نویسنده: بابک کایدان
• بازیگران: فاطمه معتمدآریا، طناز طباطبایی، مصطفی زمانی و شبنم قلی‌خانی

در این فیلم ایرانی با موضوع کودک آزاری بر اثر یک اتفاق ناگوار، دختری کم سن و سال به نام پریناز خانواده خود را از دست می‌دهد و همین سبب می‌شود که او را برای نگهداری به خاله‌اش تحویل بدهند. خاله پریناز ابتدا او را نمی‌پذیرد، اما بر حسب اتفاقاتی راضی می‌شود که پریناز کنار او زندگی کند. در حالی که به نظر می‌آید روزهای کابوس‌وار دخترک تمام شده، در خانواده جدید اتفاقات تلخی برای او رخ می‌دهد. این فیلم چندین سال توقیف بود و بالاخره با اعمال مقادیر زیادی حذفیات، شهریور ماه 96 در گروه هنر و تجربه اکران شد. اگر به دنبال عنوانی دردناک و متاسفانه نزدیک به واقعیت هستید، تماشای این اثر که یکی از فیلم های ایرانی در مورد تجاوز است را از دست ندهید.

5. فیلم ایرانی درباره تجاوز “من مادر هستم”

• سال ساخت: 1391
• کارگردان: فریدون جیرانی
• نویسنده: لیلا لاریجانی و رحمان سیفی‌آزاد
• بازیگران: باران کوثری، فرهاد اصلانی، هنگامه قاضیانی، پانته‌آ بهرام و حبیب رضایی

داستان این اثر از فیلم های ایرانی با موضوع ناموسی ، زندگی دو خانواده مرفه است که روزگار خوبی را نمی‌گذرانند. آوا، دختر یکی از خانواده‌ها که نوزده سال سن دارد، در میان اختلافات پدر و مادرش و در حالی که تکیه‌گاهی برای خود ندارد، با دوست خانوادگی چندین و چند ساله پدرش سعید که او را عمو صدا می‌کند، رابطه‌ای صمیمی پیدا می‌کند. اما غافل از اینکه سعید در فکر عملی شوم است و در نهایت در تلخ‌ترین روز زندگی دخترک به او تجاوز می‌کند.

در ادامه این اثر از فیلم های ایرانی در مورد تجاوز، آوا که از نظر روحی و روانی در بدترین حالت خود قرار دارد، برای انتقام‌گیری سعید را به قتل می‌رساند. در این بین مادر آوا قتل را به عهده می‌گیرد تا فرزندش از مخمصه رهایی یابد، اما این پایان ماجرا نیست و مشخص می‌شود آوا از سعید باردار است. در ادامه داستان اتفاقات تلخی رخ می‌دهد. این فیلم در روزگاری که قرار بود در سینماهای کشور اکران شود، با واکنش شدید عده‌ای که فیلم را مبتذل و مستهجن می‌نامیدند، در بسیاری از سینماها به نمایش درنیامد.

6. فیلم “هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند”

• سال ساخت: 1391
• کارگردان: پوران درخشنده
• نویسنده: پوران درخشنده و میترا بهرامی
• بازیگران: طناز طباطبایی، شهاب حسینی، بابک حمیدیان و مریلا زارعی

این اثر متفاوت‌ترین و جسورانه‌ترین عنوان در میان لیست فیلم های پدوفیلی در سینمای ایران محسوب می‌شود. این فیلم به مسئله تعرض و تجاوز به دختران و زنان ایرانی می‌پردازد و کارگردان آن پوران درخشنده اعلام کرده است که فیلمش ادای دینی بوده به تمام زنان سرزمینش. این کارگردان صاحب‌نام مدت‌هاست که به دنبال ساخت نسخه مردانه «هیس! پسرها فریاد نمی‌زنند» نیز هست، اما هنوز موفق به انجام این کار نشده است.

در این فیلم با موضوع کودک آزاری ماجرای احوالات دختری به نام شیرین روایت می‌شود. شیرین در دوران کودکی توسط یکی از نزدیکان خانوادگی مورد تعرض و تجاوز قرار می‌گیرد و چون نمی‌تواند این اتفاق ناگوار را با کسی در میان بگذارد، تا دوران بزرگسالی این درد تلخ را با خود همراه می‌کند. حالا شیرین بزرگ شده و پس از دو تجربه ناموفق، در آستانه ازدواج با مردی است که عاشق اوست. اما در شب عروسی وقتی می‌بیند یکی از مردان به دخترکی کم سن و سال تعرض می‌کند، او را به قتل می‌رساند و ماجرا را پیچیده‌تر و غم‌انگیز‌تر می‌کند و باعث می‌شود این فیلم در میان عناوین فیلم های ایرانی درباره حقوق زنان نیز جای بگیرد.

7. فیلم ایرانی درباره تجاوز “رخ دیوانه”

• سال ساخت: 1393
• کارگردان: ابوالحسن داوودی
• نویسنده: محمدرضا گوهری
• بازیگران: طناز طباطبایی، امیر جدیدی، ساعد سهیلی، صابر ابر و نازنین بیاتی

«رخ دیوانه» ماجرای یک شوخی و شرط‌بندی عجیب و غریب است که به تدریج به اتفاقی ناگوار و شوم منجر می‌شود. در این فیلم ایرانی با موضوع مشکلات اجتماعی مسعود و پیروز در یک حادثه ناگهانی سر یکدیگر کلاه می‌گذارند، اما این پایان ماجرا نیست. این فیلم ذاتا و به خودی خود از فیلم های سینمایی ایرانی با موضوع تعرض نیست، اما در بخش‌هایی از فیلم طناز طباطبایی برای دوستانش روایت می‌کند که به خاطر بی‌بند‌و‌باری مادرش، در یکی از روزهای تلخ عمرش به او تجاوز شده است و آثار روحی نامطلوب آن اتفاق تلخ هنوز هم با اوست.

8. فیلم “خانه دختر”

• سال ساخت: 1393
• کارگردان: شهرام شاه‌حسینی
• نویسنده: پرویز شهبازی
• بازیگران: حامد بهداد، رعنا آزادی‌ور، رویا تیموریان، باران کوثری و پردیس احمدیه

«خانه دختر» نیز پیرنگ اصلی قصه خود را بر مبنای ماجرای تجاوز بنا نهاده است. دختر و پسری به نام‌های سمیرا و منصور قصد دارند با هم ازدواج کنند و مقدمات عروسی خود را فراهم می‌کنند. چند روز مانده به عروسی مادر پسر، سمیرا را برای معاینه نزد دکتر زنان می‌برد، اما سمیرا از این کار شوکه می‌شود و در حالیکه همه در تدارک عروسی هستند، خبر می‌رسد که سمیرا خودکشی کرده است. منصور که عاشقانه سمیرا را دوست دارد، در پی یافتن علت خودکشی نامزدش با دو دوست و همکلاسی صمیمی او ملاقات می‌کند. همه به دنبال حقیقت هستند، اما پدر سمیرا از برملایی حقیقت وحشت دارد.

این عنوان هم مثل سایر فیلم های ایرانی در مورد تجاوز در سینمای ایران از حاشیه‌ها در امان نبود و از جمله آثاری است که چندین سال در توقیف به سر برد، اما بعدها بالاخره با اصلاحاتی که در آن اتفاق افتاد به نمایش عمومی درآمد. نکته اینجا بود که در نسخه اصلی مشخص می‌شد که پدر سمیرا به دخترش تجاوز کرده است و سمیرا به همین دلیل خودکشی کرده، اما در نسخه سانسور شده این سکانس‌ها از فیلم خارج شده بود.

9. فیلم ایرانی درباره تجاوز “مستانه”

• سال ساخت: 1393
• کارگردان: حسین فرحبخش
• نویسنده: اصغر نعیمی
• بازیگران: سحر دولتشاهی، باران کوثری، فرهاد اصلانی و میلاد کی‌مرام

«مستانه» دومین فیلم حسین فرحبخش بعد از «زندگی خصوصی» بود که موضوعی ملتهب و حساس را روایت می‌کرد. این فیلم درباره سوپراستار سینما مستانه صدر است که بازیگری مشهور در سینما و تلویزیون و چهره‌ای مردمی و محبوب است. او بر اثر اتفاقی به دلیل جلسه‌ای کاری با خسرو جامی یکی از طرفداران و همکارانش تنها می‌شود و خسرو به او تجاوز می‌کند. در ادامه مستانه صدر که از نظر روحی و روانی وضعیت نابه سامانی دارد از دوست خود ترانه که وکیل است درخواست کمک می‌کند و این دو تلاش می‌کنند که وقوع این جنایت را اثبات و از حق مستانه دفاع کنند. فرحبخش پس از این فیلم در «آبنبات چوبی» هم به مسئله تجاوز و تعرض توسط نزدیکان پرداخته است، اما فیلم از ضعف شدیدی برخوردار است و به همین دلیل در این فهرست از فیلم های سینمایی ایرانی با موضوع تعرض به آن اشاره‌ای نشده است.

10. فیلم “فروشنده”

• سال ساخت: 1394
• کارگردان: اصغر فرهادی
• نویسنده: اصغر فرهادی
• بازیگران: شهاب حسینی، ترانه علیدوستی، بابک کریمی و مینا ساداتی

پرافتخارترین فیلم اصغر فرهادی که توانست جایزه اسکار سال را به دست بیاورد و نخل طلای کن را هم نصیب شهاب حسینی کند، درباره مسئله مهم تجاوز است. رعنا و عماد زن و شوهر فرهنگی هنری به دلیل وقوع زلزله و مقاوم نبودن آپارتمان محل سکونتشان، با معرفی یکی از دوستانشان خانه‌ای اجازه می‌کنند. پس از اسباب‌کشی به خانه جدید، عماد برای خرید بیرون می‌رود و رعنا قبل از رفتن به حمام در را برای عماد باز می‌گذارد تا او پشت در نماند. در این میان قبل از ورود عماد، مردی وارد خانه می‌شود و به رعنا تعرض می‌کند.

بعدا مشخص می‌شود که این خانه قبلا محل سکونت زنی بدکاره بوده و مردان زیادی به این خانه رفت و آمد داشته‌اند و همین سبب شده فرد متجاوز به خیال اینکه همان زن داخل خانه است و خودش در را باز گذاشته، دست به چنین کار فاجعه‌ای بزند. این فیلم علاوه بر کسب جوایز بسیار داخلی و خارجی، جزو پرفروش‌ترین فیلم‌های سینماهای ایران و بسیاری از کشورهای جهان شد. اگرچه این اثر یک فیلم سینمایی ایرانی با موضوع تن فروشی اما می‌توان در آن آسیب‌هایی را که این شغل بر پیکره جامعه وارد می‌کند را نیز دید.

11. فیلم ایرانی درباره تجاوز “جاده قدیم”

• سال ساخت: 1396
• کارگردان: منیژه حکمت
• نویسنده: مصطفی خرقه‌پوش و منیژه حکمت
• بازیگران: مهتاب کرامتی، آتیلا پسیانی و ترلان پروانه

مینو و شوهرش بهرام زندگی خوب و آرامی دارند. مینو کارمند بانک و زنی به شدت قانونمند و اصولگراست. این قانونمندی در ابعاد مختلف زندگی او و حتی روابطش با اطرافیان هم خود را نشان می‌دهد. تا اینکه اولین اتفاق ناگوار فیلم رخ می‌دهد و به مینو تجاوز می‌شود. در ادامه فیلم با اینکه متهم به تجاوز خود به این جنایت اعتراف می‌کند، اما مینو به دلیل شوک و وحشت‌زدگی ادعا می‌کند که به او تجاوز نشده است. فیلم با همین کشمکش‌ها ادامه پیدا می‌کند.

«جاده قدیم» بازگشت منیژه حکمت به دنیای کارگردانی و عالم سینماست، اما او در این فیلم بسیار فقیرانه عمل کرده است! فیلمنامه به شدت ضعف دارد و انگار خالی از طرح و ایده است. اما بهرحال این فیلم هم جزو فیلم‌های درباره تجاوز در سینمای ایران محسوب می‌شود. این اثر همچنین یک فیلم با موضوع دزدیدن دختر است زیرا در حقیقت مینو در میان شلوغی‌ها دزدیده می‌شود و به این مسئله نیز اشاره دارد.

12. فیلم سینمایی ایرانی درباره تجاوز “هفت و نیم”

• سال ساخت: 1397
• کارگردان: نوید محمودی
• نویسنده: نوید محمودی
• بازیگران: ندا جبرائیلی، هستی مهدوی، آناهیتا افشار، فرشته حسینی و شیدا خلیق

یکی از بهترین فیلم های ایرانی درباره تجاوز که می‌توانیم به آن اشاره کنیم، «هفت و نیم دقیقه» است. این اثر به نویسندگی و کارگردانی نوید محمودی ساخته شد و در سال 1399 به صورت آنلاین اکران شد‌.

۹

داستان این اثر از فیلم های درباره تجاوز ایرانی درباره هفت دختر افغانستانی و ایرانی است که جمعه شب مراسم عروسی آنها برگزار می‌شود. این هفت دختر هر کدام داستانی دارند که طی هفت پلان به داستان آنها پرداخته می‌شود. یکی از این دخترها درگیر مسئله تجاوز شده است که زندگی‌ اش را دگرگون می‌کند.

13. فیلم “عنکبوت”

• سال ساخت: 1398
• کارگردان: ابراهیم ایرج‌زاد
• نویسنده: اکتای براهنی
• بازیگران: محسن تنابنده، ساره بیات، شیرین یزدان‌بخش، ماهور الوند و فرید سجادی حسینی

«عنکبوت» یک فیلم سینمایی ایرانی با موضوع تن فروشی است که از روی واقعیت و داستان قاتل عنکبوتی یعنی سعید حنایی ساخته شده است. البته عنکبوت تمرکز کاملی بر روی موضوع تجاوز ندارد اما از آن دور هم نیست.

داستان این اثر از فیلم های ایرانی درباره تجاوز و تعرض درباره مردی به نام سعید است که روزی همسرش با راننده‌ ای روبه‌رو می‌شود که فکر می‌کند او فاحشه است و به او تعرض می‌کند. بنابراین سعید تمام زنان روسپی که این کار را عادی کرده‌اند مقصر می‌داند و به سراغ انتقام از تک تک آنها می‌رود.

14. فیلم “ابلق”

• سال ساخت: 1399
• کارگردان: نرگس آبیار
• نویسنده: نرگس آبیار، پریسا کرزیان
• بازیگران: بهرام رادان، الناز شاکردوست، هوتن شکیبا، مهران احمدی و گلاره عباسی

در ادامه لیست فیلم های سینمایی ایرانی با موضوع تعرض به «ابلق» ساخته نرگس آبیار می‌رسیم و می‌توانیم به جرعت بگوییم که ابلق نگاه عمیق‌تری به مسئله تجاوز دارد. ابلق قصد دارد بگوید تجاوز صرفا یک عمل بی‌شرمانه نیست بلکه گاهی نگاه‌ها، حرکات و سخنان نیز می‌توانند تعرض به یک فرد باشند. این فیلم برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد.

داستان در یکی از حاشیه‌های شهر اتفاق می‌افتد جایی که جلال امین و معتمد محل به خواهر زنش، راحله، که زنی جوان و زیباست چشم بد دارد. راحله معنی این نگاه‌ها را می‌فهمد و قصد دارد که از آن بگریزد اما نمی‌تواند مقصودش را به همسرش بفهماند. داستان ابلق داستان سکوت‌های افراد برای به خطر نیافتادن آبرو و زندگیشان است.

15. فیلم ایرانی درباره تجاوز “علفزار”

• سال ساخت: 1400
• کارگردان: کاظم دانشی
• نویسنده: کاظم دانشی
• بازیگران: پژمان جمشیدی، سارا بهرامی، ستاره پسیانی، ترلان پروانه و مهدی زمین پرداز

«علفزار» را می‌توان از جمله آثار درخور اجتماعی و یکی از فیلم های سینمایی ناموسی ایرانی دانست. این فیلم در جشنواره فیلم فجر نامزد 13 جایزه شد و توانست 4 جایزه را از آن خود کند. علفزار نیز حرف از سکوت جامعه در برابر تجاوز می‌زند که می‌تواند چه تبعات جبران ناپذیری داشته باشد. هرچه سکوت در این مورد زیادتر باشد، جرم‌های بیشتری صورت می‌گیرد.

داستان این اثر از فیلم های با موضوع تجاوز ایرانی درباره بازپرسی است که در آستانه انتقالی خود با پرونده‌ای روبه‌رو می‌شود که قبل از اینکه آن را مختومه اعلام کند به مواردی مشکوک درباره آن برمی‌خورد و به همین دلیل پرونده را دنبال می‌کند. داستان درباره تجاوز دسته جمعی و واکنش‌های جامعه نسبت به آن است.

سخن آخر

در این مطلب به مسئله بسیار مهم تجاوز و فیلمهای ایرانی با موضوع تجاوز پرداختیم و به چندین فیلم سینمایی ایرانی درمورد تجاوز اشاره کردیم. با وجود ساخت چنین فیلم‌هایی و با اینکه سینماگران ایرانی با همه محدودیت‌ها در تلاشند تا ابعاد مختلف این جنایت‌ها را به تصویر بکشند، اما هنوز هم اتفاقاتی که در جامعه ایرانی رخ می‌دهد نشان می‌دهد که باید بیش از این‌ها به مسئله تجاوز و تعرض پرداخت تا دیگر شاهد اتفاقات هولناک این چنینی نباشیم. علاوه بر فیلم‌هایی که به آنها اشاره شد، فیلم های زندان زنان، آب و آتش، آبنبات چوبی و خط ویژه  هم بخشی از داستان خود را به مسئله تجاوز اختصاص داده‌اند.

شما مخاطبان عزیز پلازا می‌توانید نظرات خود را در مورد فیلم های درباره تجاوز در سینمای ایران با ما به اشتراک بگذارید. به نظرتان کدام یک از فیلمهای ایرانی با موضوع تجاوز بهتر و بیشتر توانسته‌اند ابعاد مختلف این جنایت را به نمایش بگذارند و آن را ریشه‌یابی کنند؟