حافظه یکی از بخش‌های اصلی هر کامپیوتری است. هنگام ساخت یک سیستم گیمینگ دانستن تفاوت رم (RAM) درمقابل VRAM (Video RAM) اهمیت بسیار بالایی دارد چرا که هرکدام از آن‌ها با هم متفاوت هستند و تاثیر قابل توجهی بر عملکرد سیستم شما می‌گذارند.
تفاوت کارت گرافیک ویدیویی یا رم های معمولی ممکن است برخی اوقات گیج‌کننده باشد و سبب شود کاربران آن‌ها را با هم یکی بدانند. این دو از اصلی‌ترین فاکتورهایی هستند که خریداران هنگام خرید یک کامپیوتر جدید به آن‌ها توجه می‌کنند. رم قطعه‌ای است که در هر لپ‌تاپ، کامپیوتر، سرور یا گوشی موبایل می‌توانید پیدا کنید. از طرف دیگر وی رم بیشتر در کامپیوترهای گیمینگ و رده‌بالا وجود دارد.
با وجود اینکه در نگاه اول شاید تفاوت رم دستگاه با رم گرافیک خیلی زیاد نباشد اما هنگام خرید کامپیوتر یا لپ‌تاپ جدید دانستن تفاوت میان RAM درمقابل VRAM اهمیت خیلی زیادی دارد.
در ویدیوی زیر می‌توانید توضیحاتی در مورد VRAM و تفاوت آن با RAM را مشاهده کنید.
در ادامه می‌خوانید
RAM چیست؟
RAM عبارت کوتاه شده Random-access memory یا حافظه دسترسی تصادفی است. این حافظه مثل یک میزکار برای کامپیوتر است. هر زمان که شما یک برنامه را اجرا می‌کنید، آن برنامه روی میز آورده می‌شود تا کامپیوتر بتواند با آن کار کند. رم داده‌های مورد نیاز مربوط به برنامه را به صورت موقت نگه‌داری می‌کند تا سیستم در صورت نیاز بتواند به سرعت به آن‌ها دسترسی پیدا کند.
علاوه بر این، رم فقط یک حافظه موقت نیست و برای انتقال داده‌ها بین حافظه اصلی و پردازنده هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین دلیل اکثر بازی‌های ویدیویی برای اجرا به یک میزان حداقلی از رم نیاز دارند تا کامپیوتر بتواند بازی را بارگذاری کرده و اجرا کند.
از آنجایی که رم، میز کار کامپیوتر است، اگر مقدار آن خیلی کم باشد بر روی عملکرد سیستم تاثیر منفی می‌گذارد. کامپیوتر شما تلاش می‌کند داده‌های تمام برنامه‌هایی که در حال اجرایش هستید را در حافظه رم جای بدهد اما از یک نقطه‌ای به بعد دیگر فضای خالی وجود ندارد.
در این صورت کامپیوتر شما از حافظه مجازی کمک می‌گیرد. حافظه مجازی مثل رم نیست و در حقیقت یک بخش از هارد شما است که سیستم می‌تواند در صورت پرشدن رم، داده‌ها را به آنجا انتقال دهد. در این حالت برنامه‌هایی که مدتی از آن‌ها استفاده نکرده‌اید با سرعت بسیار کم و با لگ اجرا می‌شوند. چون مدت زیادی از برنامه استفاده نکردید، داده‌های آن برنامه به حافظه مجازی فرستاده شده و باید دوباره به رم بازگردانده شود.
در چنین شرایطی می‌توانید با خرید رم با ظرفیت بیشتر این مشکلات را برطرف کنید و سرعت بیشتری به سیستم بدهید. البته خرید رم همیشه مشکل‌گشا نیست و قطعات دیگر سیستم هم نقش مهمی در سرعت دارند. مثلا اگر پردازنده شما قدیمی و ضعیف است با خرید رم هیچ مشکلی حل نمی‌شود.
انواع رم
به طور کلی 2 نوع مدل رم در بازار وجود دارد:
- DRAM: که بیشتر در کامپیوترها و لپ‌تاپ‌ها استفاده می‌شود. DRAM ها از ترانزیستورها، خازن‌ها و آی‌سی‌ها ساخته شدند. خازن‌ها به طور موقت داده‌ها را ذخیره می‌کنند و با هر شارژ الکتریکی حافظه آن‌ها رفرش می‌شود. خود DRAM هم در مدل‌های مختلفی مثل SDRAM یا RDRAM و DDR SDRAM عرضه می‌شود. آخرین و جدیدترین استاندارد DDR SDRAM رم‌های DDR5 هستند اما فعلا رم‌های DDR4 بیشتر از همه مورد استفاده قرار می‌گیرند. DRAM ها در 2 نوع ماژول مورد استفاده قرار می‌گیرند. اولی SIMM است که در کامپیوترهای قدیمی مورد استفاده قرار می‌گرفت و دومی DIMM است که در کامپیوترهای مدرن و امروزی استفاده می‌شود و به دلیل اینکه پین‌های اتصال بیشتری دارد، سرعت انتقال داده‌های آن هم بالاتر است.
- SRAM: این رم‌ها تا زمانی که به آن‌ها برق برسد داده‌ها را نگه‌داری می‌کنند و برخلاف رم‌های DRAM نیازی نیست مدام با شارژهای الکتریکی، رفرش شوند. این رم‌ها همچنین سرعت بسیار بیشتری از DRAM دارند. به همین دلایل هم است که SRAM ها در مقایسه با DRAM قیمت بسیار بیشتری دارند.
VRAM چیست؟
VRAM نیز کوتاه شده عبارت Video Random Access Memory یا حافظه دسترسی تصادفی ویدیویی است و درمقابل حکم RAM برای محتوای تصویری را دارد. VRAM معمولا در قطعاتی که مسوول نمایش محتوا بر روی نمایشگر هستند وجود دارد. مانند کارت‌های گرافیک. اگر یک کارت گرافیک داشته باشید، VRAM کارت وظیفه مدیریت داده‌های تصویری مثل پیکسل‌ها یا خطوط را برعهده دارد. در VRAM تمام اطلاعات گرافیکی به طور موقت نگه‌داری می‌شوند تا پردازنده بتواند پردازش‌هایی که ارتباطی به گرافیک ندارند را محاسبه و عملیاتی کند.
هنگام خرید کارت گرافیک، می‌توانید در بخش مشخصات میزان VRAM آن را ببینید. یک کارت گرافیک 4 گیگابایتی مثلا 4 گیگابایت VRAM دارد. هرچقدر میزان VRAM بیشتر باشد رزولوشن بالاتر است و رنگ‌ها نیز عمق بیشتری دارند. اگر کارت گرافیک ندارید و از گرافیک مجمع پردازنده استفاده می‌کنید، سیستم به جای VRAM از RAM کامپیوتر برای داده‌های گرافیکی استفاده می‌کند. اما بازی‌های امروزی در این حالت یا اصلا اجرا نمی‌شوند یا با لگ اجرا می‌شوند. می‌توانید بازی‌های قدیمی را بدون VRAM اجرا کنید اما عناوین مدرن همه برای اجرا شدن و رندر کردن تصاویر به VRAM نیاز دارند.
همانطور که افزایش رم عملکرد سیستم را بهبود میدهد، افزایش VRAM هم می‌تواند به پردازش وظایف گرافیکی توسط سیستم کمک کند. برای مثال اگر هنگام بازی در تنظیمات بالا، دچار لگ می‌شوید و وقتی تنظیمات گرافیکی را پایین می‌آورید مشکل حل می‌شود، افزایش دادن VRAM می‌تواند مشکل شما را حل کند. برای آنکه بتوانید یک بازی را با رزولوشن 1080p اجرا کنید بسته به بازی به 2 تا 6 گیگابایت VRAM نیاز دارید.
با این وجود درست مانند RAM درمقابل VRAM یک کارت گرافیک تنها فاکتوری نیست که در بهبود عملکرد سیستم تاثیر دارد. کارت گرافیک و تراشه مورد استفاده در آن بیشترین تاثیر را در بهبود عملکرد سیستم در برنامه‌های گرافیکی و بازی‌ها دارد.
انواع VRAM
VRAM در انواع مختلفی عرضه می‌شود که هرکدام برای استفاده‌های مختلفی هم کاربرد دارند. به طور کلی 4 نوع VRAM داریم:
- SGRAM: این نوع VRAM بیشتر از همه مورد استفاده قرار می‌گیرد چرا که قیمت بسیار کمی دارد. SGRAM یک نوع DRAM است. بیشتر کارت‌های گرافیک مدرن از SGRAM DDR5 استفاده می‌کنند چرا که این نوع پهنای باند بالاتری دارد. نوع جدیدتر GDDR5X است که پهنای باند و سرعت کلاک بیشتری دارد و به ولتاژ کمتری هم نیازمند است. این نوع وی‌رم بیشتر در کارت‌های گرافیک رده‌بالا استفاده می‌شود.
- MDRAM: یک نوع دیگر از وی‌رم است که حافظه خود را به قسمت‌های کوچک تقسیم کرده و به صورت جداگانه از آن‌ها استفاده می‌کند.
- RDRAM: وی‌رم‌های یک یا دو کاناله که دارای باس‌های جداگانه هستند و سرعت بسیار بالایی دارند. این نوع وی‌رم‌ها می‌توانند داده‌ها را با سرعت 800 مگاهرتز انتقال دهند.
- HBM: نوع جدیدتر و پیشرفته‌تر وی‌رم که برای فعالیت نیاز به برق کمی دارد اما بازهم پهنای باند بیشتری از وی‌رم‌های GDDR5 دارد. این نوع وی‌رم سرعت کلاک کمتری دارد و هنوز در مرحله تست و طراحی قرار دارد.
تفاوت رم (RAM) درمقابل VRAM (Video RAM)
اما تفاوت رم دستگاه با رم گرافیک تو چیه؟ با مقایسه کارکرد رم و VRAM می‌توانیم به این نتیجه برسیم که به طور خلاصه تفاوت RAM درمقابل VRAM (Video RAM) در کاربرد آن‌ها است. رم حافظه‌ای است که داده‌های مورد نیاز برای اجرای برنامه‌ها را نگه‌داری و در اختیار پردازنده قرار میدهد و ویدیو رم حافظه‌ای است که داده‌های تصویری و گرافیکی را برای پردازنده کارت گرافیک نگه‌داری می‌کند.
وقتی پردازنده یک عملیات محاسباتی انجام میدهد، داده‌های موردنیاز خود برای انجام آن محاسبه را در رم ذخیره می‌کند. هرچقدر رم سریع‌تر و بزرگ‌تر باشد، پردازنده سریع‌تر می‌تواند به داده‌های موردنیازش دسترسی پیدا و محاسبه را به پایان برساند. از طرف دیگر وقتی یک بازی سه‌بعدی اجرا می‌کنید یا وقتی یک برنامه گرافیکی را باز می‌کنید، کارت گرافیک شما داده‌های گرافیکی آن بازی یا برنامه را به VRAM انتقال میدهد تا بتواند به شکل سریع‌تری به آن دسترسی پیدا و محتوای تصویری که روی نمایشگر می‌بینید را با کیفیت بالاتر و سرعت بیشتر پردازش کند.
آیا می‌توان از VRAM به جای RAM استفاده کرد؟
RAM درمقابل VRAM نیست و این کار شدنی است اما بهتر است به فکرش نباشید چرا که هردو آن‌ها وظایف متفاوتی در سیستم دارند و جایگزینی یکی با دیگری ممکن است برایتان مشکل ایجاد کند. مثلا اگر یک کارت گرافیک 8 گیگابایتی داشته باشید بهتر است از VRAM آن به عنوان رم استفاده نکنید.
البته سیستم‌های زیادی هستند که این کار را انجام می‌دهند مثل پلی‌استیشن 4. اما این سیستم‌ها دارای سخت‌افزار و نرم‌افزارهای مخصوص و بهینه شده هستند که امکان استفاده از VRAM به جای رم را برای دستگاه فراهم می‌کنند. اگر بدون سخت‌افزار و نرم‌افزارهای مخصوص بخواهید یک کامپیوتر را بدون رم و فقط با کارت گرافیک بوت کنید به احتمال زیاد با ارورهای زیادی مواجه خواهید شد.
به همین ترتیب نمی‌توانید از رم به جای VRAM استفاده و مثلا یک بازی را با رزولوشن 4K و بدون کارت گرافیک اجرا کنید. حتی اگر رم شما 32 گیگابایت باشد. این مقدار رم برای باز کردن چندین برنامه و مولتی‌تسکینگ کاربرد دارد ولی هیچ کمکی به رندر کردن گرافیک بازی‌ها نمی‌کند.
حالا ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که اگر تفاوت رم (RAM) درمقابل VRAM (Video RAM) اینقدر زیاد است پس کامپیوترهایی که گرافیک مجمع دارند چطور رم سیستم را به جای VRAM استفاده می‌کنند؟ مشکل اینجا است که وقتی حرف از داده‌های گرافیکی به میان می‌آید، رم معمولی به اندازه VRAM موفق عمل نمی‌کند چرا که VRAM در نزدیکی پردازنده گرافیکی قرار دارد و می‌تواند با سرعت داده‌ها را انتقال دهد. اما رم سیستم داده‌های گرافیکی را با سرعت کمتری به پردازنده گرافیکی مجمع می‌رساند در نتیجه بازی‌ها، در کامپیوترهایی که فاقد کارت گرافیک هستند پر از لگ خواهند بود و رزولوشن پایینی دارند. تفاوت قیمت رم و وی رم نیز به همین دلیل است.
سخن پایانی
اگر می‌خواهید کامپیوتری بسازید که بتواند گرافیک سه‌بعدی را پردازش کند به مقدار قابل توجهی رم و VRAM نیاز دارید. با این حال هنگام ساخت کامپیوتر گیمینگ فقط تفاوت رم (RAM) درمقابل VRAM (Video RAM) مهم نیست و فاکتورهای بیشتری مثل پردازنده، پاور، مادربرد، کارت گرافیک و سیستم‌های خنک‌کننده را باید مدنظر قرار دهید.