ژانر سیاسی به دلیل محدودیت‌ها و حساسیت‌های موجود، همواره جزو ژانرهای مهجور سینما بوده، با این وجود بهترین فیلم های سیاسی ایرانی در سال‌های اخیر رشد کیفی قابل توجهی داشته‌اند. با معرفی سیاسی ترین فیلمهای ایرانی همراه ما باشید.
فیلم های سیاسی همواره یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین ژانرهای سینمایی برای جذب مخاطب است و سینماگران با ساخت فیلم های سیاسی هیجانی و یا فیلم های کمدی سیاسی، برخی از آثارشان را در میان بهترین فیلم های سیاسی تاریخ سینما قرار داده‌اند. در کشورمان اما اوضاع متفاوت است. در ایران سینماگران به دلیل محدودیت‌های فوق‌العاده و حساسیت‌های بیش از حد نهادهای مختلف، همیشه با مشکلات زیادی در ساخت فیلم سیاسی مواجه هستند و همین سبب شده که تعدادی از بهترین فیلم های سیاسی سینمای ایران سال‌ها با توقیف روبه‌رو شوند و یا گاهی تعدادی از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی بلافاصله پس از اکران از پرده‌ها پایین کشیده شوند.
در سینمای ایران تعدادی از کارگردانان مثل ابراهیم حاتمی‌کیا همواره در ساخت آثار سیاسی پیشرو بوده‌اند و برخی نیز همچون مسعود کیمیایی بصورت غیرمستقیم و اعتراضی رگه‌های سیاسی را در آثارشان ارائه کرده‌اند. در این مقاله با مجله پلازا همراه باشید تا تعدادی از مهم‌ترین و سیاسی ترین فیلمهای ایرانی سینما در دو سه دهه اخیر را با هم مرور کنیم و عملکرد این آثار را بررسی کنیم. همچنین برای آشنایی با بهترین فیلم های سیاسی تاریخ سینمای جهان می‌توانید به این مقاله مراجعه کنید.
آنچه در ادامه می‌خوانید
معرفی بهترین فیلم های سیاسی سینمای ایران
در دهه هفتاد و هشتاد فیلم های سینمایی بیشتر تحت تاثیر سیاست داخلی بودند، اما در دهه نود فیلم های سیاسی سینمای ایران به سمت موضوعات جاسوسی و امنیتی رفته‌اند و در این زمینه فیلمهای خوبی هم تولید شده است. در ادامه به سیاسی ترین فیلمهای ایرانی در سه دهه اخیر می‌پردازیم.
1. فیلم تاواریش از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی
- سال ساخت: 1372
- کارگردان: مهدی فخیم زاده
- بازیگران: مهدی فخیم زاده، احمد نجفی، تیگران گریگوریان، ایرا گریگوریان، سعید عالم‌زاده
- امتیاز آیامدیبی: 5.3
اولین فیلم این لیست جز فیلم های سیاسی ایرانی که در خارج ساخته شده اند. این فیلم بیشتر در ژانر درام و حادثه ای است و آن‌طور که باید و شاید به سیاست های داخلی ایران نمی‌پردازد. تاواریش به معنای رفیق و داستان آن درباره مردی به نام ایرج است که برای جلوگیری از دستگیری در کشور می‌گریزد و به روسیه فرار می‌کند. اما در روسیه به اینکه جاسوسی بر ضد شوروی است اعتراف می‌کند. ایرج در حقیقت از اعضای حزب توده بوده که بعد از منحل شدن حزب ناگزیر به فرار از کشور شده است. او در شوروی نیز با توطئه هایی روبرو می‌شود و تنها راه نجات خود را بازگشت به ایران می‌بیند.
2. فیلم آژانس شیشه ای از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی
- سال ساخت: 1376
- کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا
- بازیگران: پرویز پرستویی، رضا کیانیان، حبیب رضایی، بیتا بادران و بهروز شعیبی
- امتیاز آیامدیبی: 7.9
ماجرای این اثر از برترین فیلمهای سیاسی ایران رفاقت دو رزمنده روزهای جنگ به نام‌های عباس و حاج کاظم است. با وجود اختلاف نظرهایی که بین حاج کاظم و عباس وجود دارد، اما او تمام تلاشش را می‌کند تا عباس را جهت مداوای بیماری‌اش به لندن ببرد. این پایان ماجرا نیست؛ در آخرین لحظات رفتن، عدم تامین هزینه بلیت هواپیما سبب می‌شود حاج کاظم در فرودگاه دست به گروگانگیری بزند!
«آژانس شیشه‌ای» از معدود بهترین فیلم های سیاسی ایرانی است که حواشی و مشکلاتی که قبل از ساختش وجود داشته، بسیار بیشتر از حواشی بعد از تولید و اکران فیلم بوده است. فیلمنامه این اثر توسط وزارت ارشاد و نهادهای بیرونی اجازه پروانه ساخت نمی‌گرفته و با تغییر دولت و سیاستگذاری‌های سال 76، ابراهیم حاتمی کیا با قول تغییر پایان‌بندی فیلم مجوز پروانه ساخت گرفته است.
«آژانس شیشه‌ای» از سیاسی ترین فیلمهای ایرانی، با وجود اینکه در مضمون محل بحث و اختلاف طرز فکرهای گوناگون شد، اما از نظر ساختار سینمایی هیچ‌کس در فوق‌العاده بودن آن شکی نداشت و همین سبب شد که در جشنواره فیلم فجر رکوردی تاریخی را در کسب سیمرغ‌های بلورین بزند.
3. فیلم نیمه پنهان از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی
- سال ساخت: 1379
- کارگردان: تهمینه میلانی
- بازیگران: نیکی کریمی، محمد نیک‌بین و آتیلا پسیانی
- امتیاز آیامدیبی: 6.9
همیشه بهترین فیلم های سیاسی ایرانی متمرکز بر یک بعد از سیاست نیستند. داستان این اثر از پرفروش ترین فیلم های سیاسی سینمای ایران از آن‌جا شروع می‌شود که خسرو با بازی آتیلا پسیانی نماینده ریاست جمهوری برای رسیدگی به پرونده زنی محکوم به اعدام است. در خلال این پرونده، همسرش فرشته (نیکی کریمی)، دفترچه خاطرات خود را که مربوط به سال‌ها قبل و فعالیت‌های سیاسی او و آشنایی‌اش با مردی به نام روزبه جاوید است به خسرو می‌دهد و در ادامه پرده از رازهایی برداشته می‌شود. این اثر جز سیاسی ترین فیلمهای ایرانی قرار می‌گیرد که در آن سال‌ها توجه مخاطبان را به خود جلب کرده بود.
4. فیلم سینمایی پارتی از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی
- سال ساخت: 1379
- کارگردان: سامان مقدم
- بازیگران: هدیه تهرانی، علی مصفا و سروش گودرزی
- امتیاز آیامدیبی: 5.6
از جمله عناصری که در بهترین فیلم های سیاسی ایرانی زیاد می‌بینیم، مسئله خبر و خبرنگاری است. «پارتی» داستان خبرنگاری مستقل و جسور است که به هیچ کدام از جناح‌های سیاسی وابستگی ندارد و با وجود اینکه برادرش شهید شده، با صراحت به دنبال اخباری است که او را به ورطه بدی می‌کشاند. این اثر از فیلم های سیاسی ساخت ایران علاوه بر توجه به مسائل سیاسی فیلمی درام نیز هست.
5. فیلم به رنگ ارغوان از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی
- سال ساخت: 1383
- کارگردان: ابراهیم حاتمی کیا
- بازیگران: حمید فرخ‌نژاد، خزر معصومی، فرهاد قائمیان و کوروش تهامی
- امتیاز آیامدیبی: 6.5
به رنگ ارغوان از جمله فیلم های سیاسی توقیف شده ایرانی است که پنج سال در توقیف ماند و با تغییر دولت توانست اجازه پخش بگیرد. داستان این اثر از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی درباره زمانی است که وزارت اطلاعات متوجه می‌شود فردی سیاسی به نام «شفق» که در سال‌های اول انقلاب از کشور خارج شده است، مدتی است به ایران آمده و قرار است به دیدن دختر دانشجویش «ارغوان» برود. به همین دلیل ماموری به نام «هوشنگ» را تعیین می‌کنند تا شبانه روز ارغوان را زیرنظر داشته باشند. در میان این عملیات هوشنگ که خودش را هم‌دانشگاهی ارغوان جا زده، عاشق ارغوان می‌شود و در ادامه ماجراهای پیچیده‌تری اتفاق می‌افتد.
این فیلم پس از ساخت بلافاصله توقیف شد. اما در سال 1388 در جشنواره فیلم فجر از توقیف خارج شد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم و سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران جشنواره را از آن خود کرد. ابراهیم حاتمی‌کیا نیز برای این فیلم جایزه بهترین فیلمنامه و بهترین کارگردانی را گرفت. شاید «به رنگ ارغوان» را بتوان سیاسی‌ترین فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا نامید. البته همان زمان منتقدان زیادی گفتند که فیلم نباید در جشنواره شرکت داده می‌شد و این عنوان حق سایر فیلمهای جدید همان سال را خورده است، اما «به رنگ ارغوان» آنقدری جذابیت و پتانسیل داشت که از جمله معدود فیلمهای توقیفی شد که بهترین اتفاق‌ها برایش رخ داد. تماشای این اثر از سیاسی ترین فیلمهای ایرانی را به شما توصیه می‌کنیم.
6. فیلم نفوذی از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی
- سال ساخت: 1387
- کارگردان: احمد کاوری و مهدی فیوضی
- بازیگران: امیر جعفری، نسرین مقانلو، سیاوش خیرابی و قاسم زارع
- امتیاز آیامدیبی: 6.1
داستان این اثر از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی درباره فردی به نام فریدون کیافر ملقب به فری کافر است که جزو اسرای ایرانی در اردوگاه عراقی‌ها بوده و وارد کشور می‌شود؛ اما به دلیل شهادت تعدادی از کسانی که او را مدتی می‌شناخته‌اند توسط وزارت اطلاعات بازداشت و مورد بازجویی‌های امنیتی قرار می‌گیرد. در طول فیلم طبق شواهد موجود اینطور به نظر می‌آید که او در اولین روزهای اسارت بریده و با تغییر نام خود به فری کافر، با بعثی‌ها همکاری و به رزمندگان ایرانی خیانت کرده است. اما با بررسی‌های مامورین اطلاعات پرده از رازها برداشته می‌شود و مشخص می‌شود خیانتکار واقعی کسی دیگر است! این فیلم با برداشتی آزاد از خاطرات یک آزاده هشت سال دفاع مقدس طراحی و نوشته شده است. این اثر از فیلم های سیاسی اجتماعی ایرانی، درباره افرادی است که همیشه در سایه انسان‌های نفرت انگیز سودجو زحماتشان نادیده گرفته می‌شود. نفوذی از آن جهت جز سیاسی ترین فیلمهای ایرانی است که به صورت چراغ خاموش به بسیاری از افراد طعنه می‌زند.
7. فیلم قلاده های طلا
- سال ساخت: 1390
- کارگردان: ابوالقاسم طالبی
- بازیگران: امین حیایی، محمدرضا شریفی‌نیا، حمیدرضا پگاه، حسین سحرخیز و علیرام نورایی
- امتیاز آیامدیبی: 3
«قلاده‌های طلا» ماجرای نفوذ تروریست‌هایی است که در آستانه انتخابات سال 88 قصد دارند در هواپیمای حامل حجت الاسلام سید محمد خاتمی رئیس جمهور پیشین ایران بمب‌گذاری کنند، اما موفق به این کار نمی‌شوند. در ادامه مامور حرفه‌ای خود را برای تبدیل اعتراضات بعد از انتخابات به آشوب و ترور، به ایران می‌فرستند. در نهایت وزارت اطلاعات و پلیس ایران با همکاری یکدیگر مامور مخفی اسرائیل را در رسیدن به اهداف شومش ناکام می‌گذارند. این اثر از فیلمهای ایرانی با موضوع سیاست نتوانست نمره خوبی بگیرد و از بسیاری از جهات مورد هجمه انتقادات قرار گرفت. بسیاری از افراد از این فیلم متنفر هستند.
«قلاده‌های طلا» جزو پرحاشیه‌ترین فیلم های سیاسی سینمای ایران است. از آن‌جایی که این فیلم به طور صریح به وقایع بعد از انتخابات سال 88 و آشوب‌ها و ناآرامی‌های آن سال‌ها می‌پرداخت، دوقطبی وسیعی درباره این فیلم تشکیل شد و حتی کار به تهدید بازیگران این فیلم نظیر امین حیایی و علیرام نورایی نیز رسید.
مسعود فراستی در برنامه «هفت» کارگردانی این فیلم از فیلم های سیاسی ایران را خوب، اما شخصیت‌پردازی و قصه فیلم را بسیار بد توصیف کرد. فراستی معتقد بود که فیلم نباید به موضوعات بیرون از خود وابسته باشد و تماشاگری که هیچ‌چیز از سیاست نمی‌داند و در جریان وقایع 88 نبوده هم باید از فیلم لذت ببرد و آن را بفهمد؛ درحالی‌که این اتفاق نمی‌افتد.
8. فیلم زندگی خصوصی
- سال ساخت: 1390
- کارگردان: حسین فرحبخش
- بازیگران: فرهاد اصلانی، لعیا زنگنه و هانیه توسلی
- امتیاز آیامدیبی: 5.6
از آثار لیست فیلم های سیاسی سینمای ایران، زندگی خصوصی است. این فیلم داستان زندگی فردی به نام ابراهیم است که از تندروهای اوایل انقلاب بوده و در بحث‌های ضد بدحجابی و پایین کشیدن فیلمهای سینمایی دارای خطوط قرمز در آن سال‌ها حضوری پررنگ داشته است. اما در سال‌های اخیر رفتار و ایدئولوژی‌اش تغییر کرده و به عنوان سردبیر و مدیرمسئول یک روزنامه نقش اپوزیسیون نظام را بازی می‌کند و در روزنامه‌اش به سیاست‌های کشور می‌تازد. او دارای همسر و فرزند است، اما به واسطه روزنامه‌اش با دختری به نام پریسا زندی آشنا می‌شود و پس از صیغه و باردار کردن او، از قبول مسئولیت بچه حاصل از رابطه سرباز می‌زند. ابراهیم در انتها برای خلاص شدن از شر پریسا زندی و سرپوش گذاشتن بر روی بی‌آبرویی‌اش تصمیمی هولناک می‌گیرد.
«زندگی خصوصی» یکی از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی است که تنها 6 روز پس از اکران، توسط عده‌ای از پرده پایین کشیده شد! بعدها با وجود دادن وعده اکران محدود این اثر، این اثر از سیاسی ترین فیلمهای ایرانی هیچ‌گاه رنگ پرده را ندید و فقط در شبکه نمایش خانگی توزیع شد! پس از قتل میترا استاد توسط دکتر محمدعلی نجفی، اصغر نعیمی نویسنده این فیلم اظهار داشت:
ماجرایی که در فیلم زندگی خصوصی برای مردم نقل کردیم و متاسفانه جلوی اکران آن گرفته شد، در حادثه قتل میترا استاد و پس از هشت سال به واقعیت پیوست!
9. فیلم سینمایی روباه
- سال ساخت: 1393
- کارگردان: بهروز افخمی
- بازیگران: حمید گودرزی، مرجان شیرمحمدی، جلال فاطمی و بابک حمیدیان
- امتیاز آیامدیبی: 3.8
در معرفی فیلم های ایرانی در ژانر سیاسی باید از فیلم روباه یاد کنیم. برادر نتانیاهو ماموری فوق حرفه‌ای را برای خرابکاری و ترور چند دانشمند هسته‌ای به ایران می‌فرستد و او از طریق یک راننده تاکسی که از همه چیز بی‌خبر است، سعی دارد به اهداف تروریستی خود برسد؛ اما هوشیاری مامورین وزارت اطلاعات تلاش‌های او را بی‌نتیجه می‌گذارد.
10. فیلم سینمایی بادیگارد
- سال ساخت: 1394
- کارگردان: ابراهیم حاتمی کیا
- بازیگران: پرویز پرستویی، امیر آقایی، بابک حمیدیان، شیلا خداداد و دیبا زاهدی
- امتیاز آیامدیبی: 6.3
از فیلم های سیاسی امنیتی ایرانی بادیگارد است. داستان «بادیگارد» درباره شخصی آرمانگرا به نام حیدر با بازی پرویز پرستویی است که با وجود تمام تلاش‌هایش برای حفاظت از افراد سیاسی، مورد بازخواست قرار می‌گیرد. او تصمیم می‌گیرد برای آرمان‌هایش بجنگد و در این مسیر بادیگارد یک دانشمند هسته‌ای می‌شود و در نهایت جان خود را برای حفاظت از این دانشمند به خطر می‌اندازد.
این اثر از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی، با نظرات مخالف و موافق سفت و سختی رو به رو شد. برخی آن را فیلم بسیار خوبی از حاتمی‌کیا و بازگشتش به دوران اوج خود دانستند و تعدادی هم فیلم را ضعیف ارزیابی کردند. پرویز پرستویی دوباره بعد از مدت‌ها در یک همکاری دیگر با حاتمی‌کیا، در این فیلم نقشی مهم و قابل توجه ایفا کرده است.
11. فیلم سیانور
- سال ساخت: 1394
- کارگردان: بهروز شعیبی
- بازیگران: حامد کمیلی، بهنوش طباطبایی، بهروز شعیبی و بابک حمیدیان
- امتیاز آیامدیبی: 5.7
از بهترین فیلم های سیاسی تاریخ سینمای ایران باید از فیلم «سیانور» یاد کنیم. این فیلم ماجرای فعالیت‌های منافقین را پیش از وقوع انقلاب اسلامی به تصویر می‌کشد. قصه اصلی ماجرای عشق و علاقه میان یک افسر جوان تازه فارغ‌التحصیل و دختری است که به گروه‌های منافقین پیوسته است و پس از وقوع اتفاقاتی هولناک، به معشوقه گذشته خود پناه می‌دهد. در کنار این داستان عاشقانه نافرجام، ماجرای درگیری دو طیف فکری در میان گروهک‌های منافقین هم روایت می‌شود.
12. فیلم ماجرای نیمروز
- سال ساخت: 1395
- کارگردان: محمدحسین مهدویان
- بازیگران: احمد مهرانفر، هادی حجازی‌فر، جواد عزتی، مهرداد صدیقیان و حسین مهری
- امتیاز آیامدیبی: 6.8
ماجرای نیمروز از جمله فیلم های سیاسی ایرانی جدید است. داستان «ماجرای نیمروز» به اوایل انقلاب و ناآرامی‌ها و کشتارهایی که منافقین در آن روزها انجام می‌دادند می‌پردازد. در وزارت اطلاعات چند نفر از بهترین و زبده‌ترین ماموران گرد هم آمده‌اند تا مسعود رجوی، موسی خیابانی و دار و دسته‌شان را دستگیر کنند.
این اثر از جمله سیاسی ترین فیلمهای ایرانی است که در سال‌های اخیر توانسته جلب توجه کند. ماجرای نیمروز آن‌قدر مورد استقبال قرار گرفت که بخش دوم آن نیز ساخته شد.
«ماجرای نیمروز» سکوی پرتابی برای محمدحسین مهدویان بود تا خود را به عنوان یک کارگردان صاحب سبک در سینمای ایران ثابت کند. بسیاری از منتقدان معتقدند مهدویان هر دو سری ماجرای نیمروز را در ژانر پلیسی/سیاسی ساخته و به همین دلیل است که تا این حد با استقبال مخاطبان مواجه شده است.
«ماجرای نیمروز» برای تمام سیمرغ‌های مهم جشنواره نامزد شد، اما فقط سیمرغ بهترین فیلم و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را دریافت کرد. بسیاری از منتقدان و مخاطبان سیمرغ آن سال را حق جواد عزتی و هادی حجازی‌فر در این فیلم می‌دانستند.
13. فیلم ماجرای نیمروز 2 (رد خون)
- سال ساخت: 1397
- کارگردان: محمدحسین مهدویان
- بازیگران: هادی حجازی‌فر، جواد عزتی، محسن کیایی، بهنوش طباطبایی، هستی مهدوی‌فر و حسین مهری
- امتیاز آیامدیبی: 6.3
از نسخه یک «ماجرای نیمروز» کمال و صادق باقیمانده‌اند و حالا نسخه دوم به اواخر جنگ ایران و عراق و حمله بی‌رحمانه مجاهدین خلق به کرمانشاه و عملیات مرصاد به فرماندهی شهید صیاد شیرازی می‌پردازد. در خلال این اتفاقات، خواهر کمال که بنا بر تفکر و ایدئولوژی خود عضو منافقین شده، برای رسیدن به فرزندش به ایران بازمی‌گردد. ماجرای نیمروز دو رد خون از جدیدترین فیلم های سیاسی ایرانی محسوب می‌شود.
14. روز صفر
- سال ساخت: 1398
- کارگردان: سعید ملکان
- بازیگران: امیر جدیدی، ساعد سهیلی، محمد رضا مالکی، مهدی قربانی، سینا شفیعی
- امتیاز آیامدیبی: 6.5
از بهترین فیلم های سیاسی ایرانی باید به فیلم روز صفر به کارگردانی سعید ملکان اشاره کنیم. ژانرهای دیگر این فیلم معمایی و هیجانی هستند و فیلم به چهار زبان فارسی، اردو، پشتو و آلمانی در اختیار تماشاگران قرار گرفت. روز صفر از دیگر فیلم‌هایی است که بر روی عبدالمالک ریگی تمرکز دارد. این فیلم، ماجرای دستگیری او را نشان می‌دهد. روز صفر از آن دسته فیلم هایی بود که توجه داوران را به خود جلب کرد. این اثر در سال ۱۳۹۸ و سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر در کنار فیلم شنای پروانه رکوردار دریافت جایزه شد.
15. دیدن این فیلم جرم است!
- سال ساخت: 1399 (تاریخ انتشار)
- کارگردان: محمدرضا شفاه
- بازیگران: مهدی زمین پرداز، امیر آقایی، حمیدرضا پگاه، لیندا کیانی، محمود پاک نیت
- امتیاز آیامدیبی: 5.4
دیدن این فیلم جرم است، فیلمی که حدودا دوسال بدون هیچ دلیل خاصی از اکران آن جلوگیری می‌شد سرانجام در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر توانست اکران شود. داستان این اثر از سیاسی ترین فیلمهای ایرانی درباره جوانی بسیجی است که همسر محجبه‌اش در خیابان به طور مشکوکی مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرد و کودک در بطنش سقط جنین می‌شود، است. او در پی اجرای عدالت به دستان خودش به دنبال ضارب می‌گردد و متوجه می‌شود که در پشت پرده این اتفاق یکی از اشخاص رده بالای حکومتی قرار دارد.
کلام آخر
در این مقاله بصورت خلاصه تعدادی از سیاسی‌ترین فیلم های سینمای ایران را با هم بررسی کردیم. علاوه بر لیست فیلم های سیاسی ایرانی که در این مقاله آمده است، شما نیز فیلم های سیاسی مهمی که از سینمای ایران به خاطر دارید را با ما در میان بگذارید و نظرات خود را زیر همین مطلب درباره این آثار ایرانی بنویسید.