معرفی طرح ریال دیجیتال ؛ آغاز آزمایشی از اواخر شهریور ماه

ریال دیجیتال به‌عنوان معادل دیجیتالی اسکناس ریال، قرار است در ماه شهریور به‌صورت آزمایشی عرضه شود. در این مطلب پلازا، نگاهی داشتیم به رمز ریال، کاربردها و جزییات آن.

ارزهای دیجیتال طی چند سال گذشته و با بالاتر رفتن ارزش رمزارزهایی مثل بیت‌کوین، مورد توجه بسیاری قرار گرفته‌اند. البته رمزارزها تنها یکی از انواع ارزهای دیجیتال هستند. ارز مجازی و ارز مجازی بانک مرکزی، 2 نوع دیگر از این نوع ارزها به‌حساب می‌آیند. اکنون به‌نظر می‌رسد این ارزها بیشتر از گذشته مورد توجه مقامات دولتی در سرتاسر جهان از جمله ایران، قرار گرفته‌اند. به زودی قرار است شاهد اجرایی شدن طرح ریال دیجیتال در کشور باشیم. اما این واحد پولی دقیقا چیست و چه کاربردهایی دارد؟

فهرست مطالب:

طرح ریال دیجیتال

ارزهای دیجیتال از سال‌ها قبل در بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف معرفی و پیاده‌سازی شدند. اما مفهوم فعلی که برای این ارزها درنظر گرفته شده، تا حد زیادی تاثیر گرفته از بیت‌کوین و دیگر رمزارزهای بلاک چین محور است. براساس گزارشات تا ماه آپریل سال 2021، حداقل 80 بانک مرکزی در کشورهای مختلف جهان به‌دنبال پیاده‌سازی طرح ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) بوده‌اند. ریال ایران نیز براساس اعلام بانک مرکزی، قرار است یک نسخه دیجیتالی هم داشته باشد.

ریال دیجیتال چیست؟

بانک مرکزی ایران قصد دارد با هدف توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور، ریال دیجیتال را معرفی کند. اما نکته قابل توجه این است که این ارز قرار نیست یک ارز کاملا جدید باشد بلکه تنها نسخه دیجیتال اسکناس‌های ریال خواهد بود. به گفته بانک مرکزی، ماهیت این ارز همانند ریال است و هر واحد آن نیز برابر با یک ریال ارزش خواهد داشت. شما می‌توانید وجه نقد یا سپرده‌های خود را با مراجعه به بانک، به ریال دیجیتال تبدیل کنید.

از آنجایی که ریال دیجیتال قرار است جزیی از پایه پولی کشور باشد، حق انتشار آن مانند اسکناس، در اختیار بانک مرکزی است. همچنین تمام قوانینی که پیش از این در ارتباط با اسکناس‌های کاغذی در کشور داشتیم، در ارتباط با ارز دیجیتال نیز اجرایی خواهند بود.

ارزهای دیجیتال درست مانند اسکناس‌ها، امنیت بسیار بالایی دارند و هر واحد از آن‌ها نیز یک کد شناسایی منحصر به‌فرد دارد تا از تکثیر غیرقانونی آن‌ها جلوگیری به‌عمل بیاید. ریال دیجیتال نیز به همین ترتیب خواهد بود و مردم می‌توانند آن را در هر نوع سیستم پرداخت دیجیتالی استفاده کنند.

تفاوت اصلی که ریال دیجیتال با اسکناس خواهد داشت این است که این ارز در حساب بانکی شما نگه‌داری نخواهد شد. در عوض بانک یک کیف ریال دیجیتال ارائه خواهد کرد. شما ارز خود را در این کیف پول قرار می‌دهید و سپس هنگام انجام تراکنش‌های دیجیتال، می‌توانید ریال را از کیف پول خودتان به کیف پول دیگران انتقال دهید.

کاربرد ریال دیجیتال

ارز دیجیتال به‌طور کلی دارای مزیت‌های بیشتری نسبت به ارزهای سنتی است. البته فعلا مشخص نیست بانک مرکزی دقیقا به چه‌شکل قصد اجرای این طرح را دارد ولی ارز دیجیتال در تعریف بین‌المللی، مزایای مختلفی دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

1. بهینه‌سازی سیستم بانکی

ارز دیجیتال برای تراکنش و پرداخت نیازی نیست حتما به یک بانک متکی باشد. شما می‌توانید ارز را مستقیما از یک شخص به شخص دیگری انتقال دهید و دیگر چندین روز برای تایید انتقال مبلغ منتظر نمانید. مهمتر از همه در این ارزها، دیگر خبری از پرداخت کارمزد اضافی برای انتقال وجه نخواهد بود.

2. جلوگیری از فعالیت های غیرقانونی

با استفاده از یک ارز دیجیتال، بانک مرکزی قادر است موقعیت دقیق (اینکه ارز در کدام کیف پول قرار دارد و چه مسیری را برای رسیدن به آن طی کرده است) هر واحد از ارز را ردیابی کند. به این ترتیب احتمال فرار مالیاتی به اندازه قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند، چرا که دیگر امکان مخفی کردن درآمدها با استفاده از روش‌های رایج وجود نخواهد داشت.

علاوه بر این، امکان شناسایی فعالیت‌های مجرمانه نیز از طریق زیرنظر قراردادن تراکنش‌های مالی یک کیف پول فراهم خواهد شد. همچنین گذشته از اینکه با استفاده از یک ارز دیجیتال، پول‌شویی به مراتب سخت‌تر خواهد شد، ردیابی تراکنش‌ها و بازگرداندن پول به قربانیان نیز در این نوع جرایم و سایر جرایم مثل هک شدن حساب، آسان‌تر خواهد بود.

3. سند انتقال وجه

با اجرای ریال دیجیتال، یک سند دیجیتال برای هر تراکنش در دسترس خواهد بود که ثابت می‌کند مبلغی بین دو طرف انتقال پیدا کرده است. به این ترتیب دیگر کمتر شاهد مشکلاتی که در پرداخت نقدی وجود دارد، خواهیم بود.

4. کاهش هزینه‌ها

ارز دیجیتال برخلاف اسکناس یا سکه، احتیاجی به تشکیلات و منابع گسترده برای چاپ نخواهد داشت. در این صورت از هزینه‌های دولت‌ها برای چاپ، نگه‌داری و انتقال پول به اندازه زیادی کاسته خواهد شد. به‌عنوان مثال، جاماییکا که یکی از اولین کشورهای جهان بود که ارز دیجیتال پول ملی خود را اجرایی کرد، اعلام کرده براساس پیش‌بینی‌ها سالانه حدود 7 میلیون دلار در هزینه‌های چاپ، جابه‌جایی، نگه‌داری و پخش پول صرف‌جویی خواهد کرد.

5. امکان استفاده از سیاست های گردش پول

ارزهای دیجیتال همچنین می‌توانند راه را برای معرفی سیاست‌های جدیدی در قبال گردش پول نیز باز کنند. به این ترتیب امکان کنترل افت چرخش پول به‌صورت مستقیم، به‌جای سیاست‌های غیرمستقیم مثل تسهیل کمی، فراهم خواهد شد. به‌طور مثال در طرح یوآن دیجیتال که در چین اجرایی شده است، بانک مرکزی این کشور هر ارز را با یک تاریخ انقضا در دسترس مردم قرار داده است تا آن‌ها را به خرج کردن پول تشویق کرده و مانع از انباشت کردن ارز در یک حساب یا کیف پول دیجیتال شود. به گزارش Business Times نتیجه این سیاست، خرج شدن 90 درصد ارز ارائه شده در فروشگاه‌ها بوده است.

معایب ارز دیجیتال

گذشته از مزایایی که ریال دیجیتال خواهد داشت، باید نگاهی هم به ریسک‌ها و چالش‌هایی که در ارتباط با این نوع ارز وجود دارند نیز اشاره کنیم. مهمتر از همه خطرات سایبری هستند. مواردی مثل از دسترس خارج شدن شبکه و حملات هکرها، برای یک ارز دیجیتال می‌تواند عواقب بسیار سنگین‌تری از پول کاغذی داشته باشند؛ چرا که ارز دیجیتال بانک‌های مرکزی، برخلاف رمزارزها غیرمتمرکز و بر پایه بلاک چین نیستند و به همین خاطر هر کسی که کنترل سیستم را برعهده بگیرد می‌تواند حساب همه کاربران را به راحتی خالی یا به حساب خود ارز اضافه کند.

همچنین ارز دیجیتال باید آنقدر در دسترس همه باشد که بتواند دسترسی تمام اعضای جامعه به خدمات مالی و پولی را بهبود ببخشد و تبدیل به یک مانع نشود.

به همین خاطر است که مجمع جهانی اقتصاد به تمام کشورهایی که قصد استفاده از ارز دیجیتال را دارند، توصیه کرده که پیش از اجرایی کردن چنین ارزی، ابتدا چهارچوب‌های قانونی و تجهیزات فنی لازم برای انجام این کار را آماده کنند.

زمان عرضه ریال دیجیتال

در ابتدا قرار بود طرح رمز ریال از ماه شهریور سال 1401 آغاز شود؛ با این حال رییس بانک مرکزی به تازگی زمان اجرای طرح رمز ریال را پایان شهریور ماه اعلام کرده است. بانک مرکزی هنوز در ارتباط با جزئیات رمز ریال به‌طور شفاف اطلاع‌رسانی نکرده است و انتظار می‌رود با آغاز آزمایشی این طرح، اطلاعات بیشتری از آن منتشر شود.

سخن پایانی

ریال دیجیتال در صورتی که به‌درستی در کشور اجرایی شود می‌تواند مزایای زیادی برای اقتصاد و سیستم بانکی کشور داشته باشد. البته ارزهای دیجیتال فعلا در روزهای اولیه خود هستند و به جز بانک مرکزی چین و همچنین 4 کشور دیگر، در کشورهای دیگر اجرایی نشدند و در مرحله تحقیق و آزمایش قرار دارند. نظر شما در مورد رمز ریال و ارزهای دیجیتال چیست؟ به‌نظر شما این ارزها در آینده جایگزین اسکناس‌های کاغذی خواهند شد؟