آزادسازی توکن چیست؟ آزاد سازی توکن در ارزهای ئجیتال به زبان ساده

یکی از اصلی‌ترین مفاهیمی که در حوزه کریپتوکارنسی مطرح می‌شود، آزادسازی توکن (Token Unlock) است. زمانی که از توکن آزاد شده صحبت می‌کنیم به این معنی است که کاربر می‌تواند آن را هولد کند، بفروشد یا حتی به کیف پول‌های دیگر انتقال دهد.

از آنجایی که این فرآیند باعث افزایش گردش توکن می‌شود، بر قیمت آن، روند توسعه پروژه و ارزش آن تاثیر به سزایی خواهد داشت. همراه با آزاد کردن توکن، مفهوم مهم دیگری به نام وستینگ (Vesting) نیز مطرح می‌شود. در ادامه به سوالاتی مانند آزادسازی توکن چیست، فرآیند آزادسازی آن چگونه است و سوالاتی از این قبیل می‌پردازیم.

فهرست مطالب

کقدمه ای بر چیستی آزاد سازی توکن در ارز های دیجیتال

در پاسخ به سوال آزادسازی توکن چیست باید بگوییم همانطور که از نامش پیدا است، به معنی آزاد کردن توکن‌ها است. در ماه مارس سال ۲۰۲۳ خبری منتشر شد که در آن ۱۸ پروژه کریپتوکارنسی معروف و مهم، خبر از آزاد کردن توکن‌های خود دادند. ارزش توکن‌هایی که در این پروژه‌ها آزاد شد، چیزی در حدود ۶۵۰ میلیون دلار بود. از آنجایی که مقدار زیادی توکن در چنین پروژه‌هایی آزاد می‌شود، ممکن است فشار فروش افزایش یابد و در نتیجه منجر به نوسانات قیمت گردد.

البته باید توجه داشته باشید که پروژه‌ها بر اساس یک برنامه زمانی مشخص توکن‌ها را آزاد می‌کنند و به یکباره همه آن‌ها را آزاد نخواهند کرد. معمولا زمانی که برای آزاد کردن توکن‌ها در نظر می‌گیرند چند سال به طول می‌انجامد. به این دوره زمانی، دوره قفل کردن توکن (Token Lockup) یا وستینگ (Vesting) گفته می‌شود.

این دوره نیز جزو فرآیند آزاد کردن توکن محسوب می‌شود و به این معنا است که مقدار مشخصی از توکن را برای زمان معینی قفل می‌کنند و به صورت تدریجی و کم کم آن‌ها را آزاد خواهند کرد. در واقع کاربر در دوره‌های Token Lockup نمی‌تواند توکن‌ها را انتقال داده یا خارج کند.

اهمیت وستینگ در آزادسازی توکن چیست؟

حال که به سوال آزادسازی توکن چیست پرداختیم شاید این سوال برایتان پیش آید که اهمیت وستینگ در آزادسازی توکن چیست؟ سال‌ها قبل بعضی از استارتاپ‌هایی که در حوزه تکنولوژی فعالیت می‌کردند، به کارمندان خود قسمتی از سهام شرکت را پیشنهاد دادند. اما این سهام با برخی محدودیت‌ها همراه بود؛ برای مثال کارمندان تا زمان مشخصی نمی‌توانستند آن را بفروشند یا در برخی موارد نیز امکان فروش یکباره آن وجود نداشت. این روش، نوعی روش مناسب و کارآمد برای افزایش علاقه کارمندان به توسعه شرکت و نگه داشتن آن‌ها بود.

از آنجایی که کارمندان تا زمان تعیین شده نیز نمی‌توانستند برای فروش سهام اقدام کنند، این روش باعث کاهش قیمت و ارزش سهام نمی‌شد. اصلی‌ترین و مهم‌ترین دلیلی که پشت وستینگ قرار دارد این است که سهام‌داران، رمزارزهای خود را به صورت یکباره نفروشند و باعث ریزش قیمت نشوند. به عبارت دیگر وستینگ باعث می‌شود که واگذاری مالکیت توکن به تاخیر بیفتد.

در واقع مهم‌ترین مزیتی که Vesting برای آزاد کردن توکن به همراه دارد، کاهش خطر دستکاری بازار است. با این روش، سرمایه‌گذاران و صاحبین پروژه اطمینان حاصل می‌کنند که توسعه‌دهندگان و سهام‌داران سریعا برای فروش دارایی خود اقدام نمی‌کنند یا با احتکار توکن‌ها باعث ایجاد نوعی کمیابی مصنوعی نخواهند شد.

به عبارت دیگر وستینگ باعث می‌شود که بخش زیادی از دارایی‌ها و توکن‌ها در اختیار یک فرد قرار نگیرد و بین همه کاربران به صورت منصفانه توزیع شود.

آزادسازی توکن چگونه بر قیمت تاثیر می‌گذارد؟

قیمت ارز دیجیتال، قبل و بعد از آزاد کردن توکن‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد. معمولا پس از اینکه توکن‌ها آزاد شدند، با فشار خرید و اصلاح قیمت روبرو می‌شوند. در بیشتر مواقع اصلاح قیمت توکن‌ها کوتاه مدت است و پس از گذر زمان دوباره به روند باثبات خود برمی‌گردند. این روند اکثرا در توکن‌های معروف و باارزش بازار دیده می‌شود؛ چرا که در این توکن‌ها آزادسازی باعث جذب سرمایه‌گذاران جدید خواهد شد. علاوه بر این در پروژه‌هایی که میزان زیادی از توکن‌های آن‌ها بین کاربران تقسیم شده است، این روند مشهود است.

برخی پروژه‌ها نیز مقدار قابل توجهی از توکن‌های خود را بین سرمایه‌گذاران خصوصی و تیم داخلی توزیع می‌کنند. در این پروژه‌ها پس از آزادسازی عمده توکن، قیمت آن کاهش می‌یابد. برخی توکن‌ها نیز در زمان نامناسبی آزاد می‌شوند که این مسئله باعث کاهش قیمت آن‌ها خواهد شد. برای مثال توزیع توکن GMT همزمان با سقوط صرافی FTX بود.

زمان‌بندی یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای آزاد کردن توکن محسوب می‌شود. هر چه آزادسازی سریع‌تر انجام شود، تاثیر بیشتری بر روی ارزش و قیمت توکن خواهد داشت. البته پروژه‌هایی مثل پالیگان (Polygon) که دارای مارکت‌کپ بزرگ و نقدینگی بالا هستند، تحت تاثیر آزاد کردن توکن قرار نمی‌گیرند. چون شبکه آن‌ها به قدری بزرگ است که سریعا نوسانات قیمتی را جذب خواهد کرد. به طور کلی آزادسازی توکن‌ها در بلندمدت می تواند باعث قیمت باثبات‌تر و افزایش نقدینگی شود.

فرآیند آزادسازی توکن در ارز دیجیتال چگونه است؟ 

در کریپتو برای آزادسازی توکن‌ها از قرارداد هوشمند استفاده می‌شود. زمانی که پروژه به نقاط عطف مشخص شده رسید، توکن‌ها از شکل Vesting خارج می‌شوند و آزادسازی انجام می‌گیرد. نقاط عطف را توسعه‌دهندگان پروژه مشخص می‌کنند و این نقاط می‌توانند بر اساس دوره زمانی یا تکمیل مراحل پروژه باشند.

به عبارت دیگر آزاد کردن توکن‌ها از یک برنامه زمانی از پیش تعیین شده پیروی می‌کند. طی این برنامه، مسائل مهمی از جمله مدت زمانی که توکن‌ها قفل می‌مانند، زمان آزادسازی آن‌ها و درصد توکن‌هایی که به هر سرمایه‌گذار اختصاص می‌یابد مشخص می‌شوند.

در کریپتو از وستینگ برای قفل کردن توکن‌ها برای مدت زمان مشخص استفاده می‌شود. در این مدت شما تا پایان دوره نمی‌توانید به توکن‌های قفل شده دسترسی پیدا کنید. مدت قفل شدن توکن‌ها از ۶ ماه تا چند سال متغیر خواهد بود. بر اساس نوع برنامه زمانی Vesting، حداقل هر ۶ ماه یکبار میزان مشخصی از توکن‌ها منتشر می‌شوند.

انواع مدل آزادسازی توکن در ارز های دیجیتال چیست؟

هنگامی که زمان وستینگ آغاز شد، هر دوره از پروژه در تاریخ مشخصی به پایان می‌رسد. پس از این تاریخ سرمایه‌گذار به میزان مشخصی توکن دسترسی می‌یابد که می‌تواند آن‌ها را هولد، ترید یا خرج کند. برنامه زمانی وستینگ را به طور کلی به سه مدل کلیف (Cliff)، خطی (linear) و تدریجی (graded) تقسیم‌بندی می‌کنند:

آزادسازی توکن مدل کلیف

دوره کلیف از شروع وستینگ یا اولین دوره قفل شدن تا شروع اولین انتقال را شامل می‌شود. در این دوره که به آن قفل اولیه نیز گفته می‌شود آزادسازی توکن اتفاق نمی‌افتد. این دوره زمانی درست قبل از آزادسازی است؛ به همین دلیل به آن دوره پیش از آزادسازی توکن هم می‌گویند.

مدل کلیف به جایگاه افراد در پروژه بستگی دارد؛ برای مثال کلیف برای توکن‌های تیم و مشاوران پروژه می‌تواند ۱۶ ماه باشد، در حالیکه این زمان برای همکاران و پارتنرها ممکن است تنها سه ماه طول بکشد. زمانی که کلیف به اتمام رسید، وستینگ آغاز می‌شود. پس از اتمام این دوره معمولا توکن‌ها به صورت خطی یا تدریجی آزاد می‌شوند. Hop protocol مثال مناسبی برای این دوره است که ۲۲.۵ درصد از توکن‌های آن به تیم پروژه اختصاص داده شده است. البته این توکن‌ها، کلیف یکساله دارند و پس از اتمام این دوره در طی سه سال به شکل خطی آزاد خواهند شد.

آزادسازی توکن مدل تدریجی

در مدل تدریجی همانطور که از نامش مشخص است، توکن‌هایی که قفل شده‌اند به صورت تدریجی آزاد می‌شوند. در این دوره بین هر آزادسازی فاصله مشخصی قرار دارد. علاوه بر این میزان انتشار توکن‌ها در هر یک از بازه‌های زمانی متغیر خواهد بود. برای مثال با گذشت شش ماه ۲۰ درصد از توکن‌ها آزاد می‌شوند، پس از گذشت یکسال ۳۵ درصد و پس از گذشت ۱۸ ماه ۲۵ درصد به این میزان اضافه می‌شود. در نهایت نیز این میزان به ۱۵ درصد در انتهای سال دوم افزایش خواهد یافت. مدل تدریجی جزو آهسته‌ترین روش‌های آزادسازی است و خطر نوسان قیمت در آن پایین خواهد بود.

آزادسازی توکن مدل خطی

در مدل خطی، در هر دوره میزان مشخصی توکن به شکل مساوی آزاد می‌شود. برای مثال ۲۰ درصد در سه ماه اول، ۲۰ درصد در سه ماه دوم و همینطور ۲۰ درصد تا ماه آخر از توکن مورد نظر آزاد خواهد شد. معمولا در این روش طی یکسال و ۳ ماه همه توکن‌ها آزاد می‌شوند.

ابزارهایی برای بررسی آزادسازی توکن‌

برای رصد و بررسی داده‌های مربوط به آزاد کردن توکن، از ابزارها و منابع مختلفی استفاده می‌شود. در ادامه به برخی از این ابزارها می‌پردازیم:

TokenUnlocks

سایت TokenUnlocks یکی از بهترین سایت‌ها در زمینه آزادسازی توکن است. در این سایت شما می‌توانید پروژه‌هایی که آزادسازی انجام داده‌اند را ببینید. به علاوه، این سایت نشان می‌دهد که کدام پروژه سریع‌ترین زمان آزادسازی را دارد. شما می‌توانید اعلان مربوط به رمزارز مورد نظرتان را در این سایت فعال کنید. همچنین می‌توانید عرضه در گردش، حداکثر عرضه، ارزش بازار و ارزش کاملا رقیق‌ شده (FDV) رمزارزهای مختلف را با یکدیگر مقایسه نمایید.

Unlocks Calendar

یکی از ابزارهای رایگان در زمینه توکن‌ها، Unlocks Calendar است. شما می‌توانید از طریق این سایت، اطلاعات دقیقی در رابطه با آزادسازی‌های آینده کسب کنید.

Vestlab

این ابزار نیز همانند سایت TokenUnlocks عمل می‌کند و فهرستی از توکن‌هایی که در آینده آزاد می‌شوند را به شما ارائه خواهد داد.

ارتباط آزادسازی توکن با توکن سوزی

توکن سوزی روشی است که از آن برای حذف دائمی بخشی از توکن‌ها استفاده می‌شود. این روش مزایای زیادی دارد و مهم‌ترین مزیت آن این است که باعث افزایش ارزش توکن مورد نظر خواهد شد. ارتباطی که توکن سوزی با آزادسازی توکن دارد این است که هر دوی آن‌ها باعث بالا رفتن ارزش رمزارز می‌شوند و به نفع توسعه‌دهنده و سرمایه‌گذار خواهند بود.

بررسی نهای آزادسازی توکن در ارز های دیجیتال

یکی از مهم‌ترین معیارهایی که پیش از سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال باید در نظر بگیرید، نحوه عرضه توکن است. اما نحوه مدیریت این عرضه مسئله مهم‌تری است که با آزادسازی توکن در ارتباط خواهد بود. در این مطلب به نحوه آزاد کردن توکن و انواع مدل‌های آن پرداختیم. فراموش نکنید که آزاد کردن توکن فقط در صورتی همراه با سود خواهد بود که در زمان مناسب انجام شود.