یکی از علل گرم شدن فضای داخل ساختمان‌ها، پشت‌بام‌های سیاه و تیره هستند، چراکه گرما را جذب کرده و به ساختمان منتقل می‌کنند. برای مقابله با این معضل، محققان کاشت گیاه روی بام و ایجاد پشت‌بام‌های سبز را پیشنهاد می‌دهند.
جاده‌های در حال ذوب، حالا دیگر یکی از نشانه‌های مهم تابستان هستند؛ در سال 2013، پلیس بخشی از بزرگراه M25 را بست. این بزرگراه که دورتادور شهر لندن را فراگرفته، به‌خاطر ذوب شدن آسفالتش بسته شد. در سال 2016، ویدیویی منتشر شد که نشان می‌داد مردم در ایالت گجرات هند، دم‌پایی و صندل‌های خود را وقتی روی یک جاده داغ راه می‌روند، از دست می‌دهند! در سال 2018 نیز همین اتفاق در استرالیا افتاد (جایی که مطابق با فصل‌های نیمکره جنوبی، تابستان در ماه دسامبر آغاز می‌شود.) رسانه‌های محلی از کند شدن ترافیک خبر می‌دادند، در شرایطی که آسفالت خیابان‌ها شروع به قل‌قل زدن کرده بود!
اما برای مقابله با گرمای شدید، افزایش میزان مرگ‌و‌میر در تابستان و دیگر عوارض جانبی بالا رفتن دمای هوا، شهرها باید به‌جز جاده‌ها و آسفالت‌ها، به فکر پشت‌بام خانه‌ها نیز باشند.
استیون پک، بنیانگذار «پشت‌بام‌های سبز برای شهرهای سالم»، سازمانی که مقر آن در تورنتو قرار دارد، به دنبال ارتقاء و پیشرفت این شاخه نو‌ظهور معماری زنده (Living Architecture) در آمریکای شمالی است. در این نوع معماری، ترکیبی از مواد ارگانیک و غیرارگانیک (گیاه، تخته، بتن و …) مورد استفاده قرار می‌گیرد. پک می‌گوید یکی از مؤثرترین ابزارهای موجود در الگوی معماری زنده «تکنولوژی گیاهی» است که شامل مواردی مانند بام‌های سبز و کاشت گیاهان به‌صورت عمودی می‌شود.
پشت‌بام‌های سبز، چیزهایی که گرما را به خود جذب می‌کنند مثل، آسفالت، روکش‌های سیاه و یا مواد دیگر را با گیاهان جایگزین کرده‌اند. البته از نظر زیبایی‌شناسی هم، پشت‌بام‌های سبز جذاب‌تر به نظر می‌رسد. برای کارکنان اداره‌ها، چنین پشت‌بام‌هایی جنبه تفریحی هم دارند. علاوه بر این، چنین سیستم‌هایی دارای مزایای زیست محیطی جدی هستند. به عنوان مثال، گیاهان باعث فرود آهسته آب باران به سطح خیابان، کاهش احتمال سیلاب در مقیاس کوچک و پالایش کثیفی‌های ناشی از طوفان می‌شوند.
چنین بام‌هایی وقتی که موجی از گرمای طاقت‌فرسا حمله می‌کند نیز مفید هستند. پشت‌بام‌های معمولی، به‌طور معمول سیاه هستند و از موادی تشکیل شده‌اند که به‌راحتی گرما را جذب و منتشر می‌کنند. در واقع اشعه خورشید به آسانی جذب می‌شود و گرمای حاصل از آن به ساختمان منتقل خواهد شد. اما در پشت‌بام‌های سبز، گیاهان نور خورشید را جذب می‌کنند و مانع از انتشار آن در ساختمان می‌شوند. با جایگزین کردن یک پشت‌بام سنتی با یک بام زنده، ساکنان آن ساختمان از فشار گرمای شدید خورشید در امان می‌مانند. پک می گوید:
اگر شما پشت‌بام‌های سیاه را با فضای سبز بپوشانید، هم جلوی یکی از منابع حرارت را می‌گیرید و هم یک منبع خنک‌کننده را معرفی می‌کنید.
این موضوع بسیار مهمی است، به‌خصوص در شهرها و حومه‌ها، که با پدیده «جزایر گرمایی شهری» مواجه هستند. جزیره گرمایی به سطحی از شهر که به میزان قابل توجهی از مناطق روستایی اطراف گرمتر است، گفته می‌شود. وجود کیلومترها آسفالت، کمبود درختان و زنجیره متراکم ساختمان‌ها به این معنی است که شهرها گرمتر از مناطق اطراف‌شان هستند. با توجه به سازمان نظارت بر محیط زیست آمریکا (EPA)، تفاوت درجه حرارت مناطق شهری و حومه آنها، در روز حدود 5 درجه است و در شب، این تفاوت به حدود 22 درجه می‌رسد. در این شرایط بهتر است به مرکز شهر نروید تا کمتر عذاب بکشید. پک می‌گوید: «این موضوع در واقع نه‌تنها شامل شهرهای بزرگ می‌شود، بلکه کل مناطق شهرنشین را در برمی‌گیرد. این مناطق شرایط آب‌وهوایی مخصوص به خودشان را می‌سازند.»
زیرساخت‌هایی مانند جاده‌ها، ریل‌های قطار، و حتی پل‌ها در شرایط جزیره گرمایی کم‌کم از بین می‌روند، اما آنچه که از اهمیت بیشتری برخوردار است، سلامت انسان‌ها است. ما دارای مقاومت بسیار کمی در برابر حرارت شدید هستیم. تحقیقات نشان می‌دهد که گرمای زیاد خطر ابتلا به حملات قلبی، گرمازدگی و مرگ را افزایش می‌دهد. جمعیتی که بیشتر آسیب‌پذیر هستند شامل کودکان، افراد پیر و مبتلایان به بیماری‌های مزمن و همچنین افرادی که قادر به تامین امکاناتی مانند تهویه مطبوع نیستند می‌شود. کارشناسان معتقدند که پایین آوردن درجه حرارت متوسط شهری، بسیار اهمیت دارد و نیاز است تا تدارک کافی برای مقابله با گرمای شدید هوا بیندیشند.
سقف‌های سبز مزایای بسیاری دارند، اما ایجاد آنها می‌تواند گران باشد و نگهداری آنها همیشه آسان نیست. نوعی از پشت‌بام‌های سبز «گسترده» (Extensive) نامیده می‌شود. در این نوع، روی پشت‌بام‌ها معمولا یک گروه نسبتا همگن از گیاهان کاشته می‌شوند. این سبک از پشت‌بام‌های سبز گسترده ممکن است تنها دو بار در سال نیاز به نگهداری داشته باشند. طبق اعلام دانشگاه مینه‌سوتا (University of Minnesota)، هزینه این پشت‌بام‌ها حدود 10 دلار در هر فوت مربع است. اما نوعی دیگر از پشت‌بام‌های سبز هم وجود دارند که به «فشرده» (Intensive) معروف هستند. این نوع کشاورزی سنگین‌تر و گران‌تر است و نیاز به ترمیم و نگهداری بیشتری دارد. این پشت‌بام‌ها به مراتب عمیق‌تر هستند و ردیف‌های متنوع‌تری از گیاهان در آنها رشد می‌کنند. طبق برآورد این دانشگاه، 25 دلار در هر فوت مربع هزینه این نوع از بام‌ها خواهد بود. به عنوان مقایسه، ارزان‌ترین حالت ممکن برای ایجاد پوشش معمولی روی بام‌ها حدود 2.50 دلار در هر فوت مربع است.
البته گزینه‌های خنک‌کننده ارزان‌تری هم در بازار وجود دارند. به جای کاشت گیاهان روی بام و داشتن سقفی سبز، بسیاری از مردم می‌توانند خرید یک سطل رنگ سفید را انتخاب کرده و با آن سقف خود را رنگ کنند. مطالعه‌ای در سال 2014 نشان داد که سقف‌های سفید، که به جای جذب اشعه‌های خورشید، آنها را منعکس می‌کنند، در واقع برای مقابله با گرمای شدید، از سقف‌های سبز، کارآمدتر هستند. البته آنها مزایای مربوط به کنترل آب روی سقف را ندارند. سقف‌های سفید و حتی روسازی‌های سفید رنگ نیز در حال گسترش هستند. برای مثال، لس آنجلس برنامه‌های خود را برای کاهش اثر جزیره گرمایی شهر تا 3 درجه، طی دو دهه اخیر با نقاشی خیابان‌ها با رنگ خاکستری خنک CoolSeal محقق کرده است.
علاوه بر این، بسیاری از شهرها روی تراکم درختان و فضای سبز شهری خود متمرکز شده‌اند. وقتی از زاویه بالا نگاه می‌کنیم می‌توان به راحتی کاهش درختان در شهرهای آمریکایی را دید؛ کاهشی در حدود سالیانه 175000 هکتار. اما برای جوامعی که اقدام به کاشت و پرورش درختان کرده‌اند، اوضاع بهتر است. درختان اثری طبیعی به نام «تبخیر-تعرق» (Evapotranspiration) دارند که به طرز بسیار قابل توجهی توانسته روی کاهش اثر جزیره گرمایی در این جوامع مؤثر باشد.
درختان با انرژی خورشیدی رشد می‌کنند و سایه‌ای خنک می‌سازند که مانع از نفوذ اشعه‌های خورشیدی می‌شود. درختان و فضای سبز شهری هم مانند گیاهان روی سقف سبز، با ایجاد اثر تبخیر-تعرق به مقابله با گرمای شدید می‌پردازند. هنگامی که درجه حرارت بالا می‌رود، برگ‌های درختان هم مثل انسان‌ها عرق می‌کنند تا گیاه را خنک کنند. این موضوع باعث می‌شود تا گرمای اطراف درخت هم باعث تبخیر-تعرق آن شود و بدین ترتیب بخار آب در هوا آزاد می‌شود که هر دو مکانیزم اثر خنک‌کننده دارند. به گفته EPA، اگر اثر تبخیر-تعرق را با اثر سایه درختان ترکیب کنیم، وجود درختان چیزی بین 2 تا 9 درجه سانتیگراد می‌توانند دمای هوا را پایین بیاورد.
با این اقدامات، شهرها در حال خنک شدن هستند. واضح است که تغییرات آب و هوایی در پی این اقدامات آغاز می‌شود. آرتور روسنفلد، محقق آزمایشگاه ملی لارنس برکلی طی بیانیه‌ای در سال 2014 گفت:
در موج گرمای بی‌سابقه در ماه جولای 1995، یک عامل عمده خطر مرگ و میر، پشت‌بام‌های سیاه یا تیره بود.
کلام آخر
دولت نقش مهمی در ممنوعیت استفاده از سقف‌های سیاه و تاریک، حداقل در هوای گرم دارد، زیرا آنها یک خطر بزرگ علیه سلامت هستند. چه چیزی در آینده انتظار ما را می‌کشد؟ پشت‌بام سبز، سفید یا چیزی دیگر؟ این موضوعی است که به‌طور کامل به خودتان بستگی دارد. در بخش نظرات، دیدگاه خود را با ما به اشتراک بگذارید.