شعله‌ ابدی؛ چگونه آذربایجان به سرزمین آتش تبدیل شد؟

در کشور آذربایجان کوهی وجود دارد که در آن آتشی همواره در حال سوختن است. نام این محل یانارداغ بوده و سالیانه میزبان 15 هزار جهانگرد است.

راحله می‌گوید: «آتش یانارداغ 4 هزار سال است که می‌سوزد و هیچ گاه خاموش نشده است. حتی باران، برف و باد هم نتوانسته‌اند آن را خاموش کنند.»

در قسمت روبرو، شعله‌های بلند آتش به طول ده متر در حاشیه تپه در حال سوختن هستند و یک روز گرم را حتی گرم‌تر کرده‌اند. محل این شعله‌ها یانارداغ است که معنای آن می‌شود «کوه سوزان». این نقطه در شبه‌جزیره آب‌شوران در آذربایجان قرار دارد و راحله به عنوان راهنمای تورهای مسافرتی است که در آنجا کار می‌کند.

یکی از اثرات جانبی وجود ذخایر گاز طبیعی فراوان در این نقطه از کشور آذربایجان، یانارداغ است که گاهی به سطح زمین نیز می‌رسد و یکی از آتش‌های طبیعی است که مسافران زیادی را که از طریق آذربایجان از این منطقه عبور می‌کنند، هیجان‌زده کرده و به وحشت انداخته است.

جهانگرد ونیزی، مارکو پولو نیز هنگامی که در قرن سیزدهم از این کشور عبور می‌کرد، در مورد این پدیده طبیعی رمزآلود نوشته بود. دیگر تاجران جاده ابریشم هنگامی که از این محل عبور می‌کردند، خبر این آتش را برای سرزمین‌های خود می‌بردند. به همین دلیل است که آذربایجان به عنوان سرزمین آتش شناخته می‌شود.

 

مذهبی باستانی

چنین آتش‌هایی زمانی در آذربایجان بسیار زیاد بودند، اما از آنجا که به واسطه استخراج ذخایر گاز به صورت تجاری، فشار گاز زیرزمین کاهش یافته، بسیاری از این آتش‌ها از بین رفته‌اند. یانارداغ یکی از معدود مثال‌های باقی‌مانده است و شاید از برخی جنبه‌ها به عنوان شگفت‌انگیزترین آنها به حساب آید.

روزی روزگاری این آتش‌ها نقشی بسیار مهم را در دین زرتشتی ایفا می‌کردند که در هزاره اول قبل از میلاد ابتدا در ایران ایجاد شد و در آذربایجان به تبلور رسید.

برای مذهب زرتشتی، آتش رابطی میان انسان و دنیای ماوراءالطبیعه به حساب می‌آید و نوعی بستر است که از طریق آن بینش و حکمت معنوی به دست می‌آید. این نیرو پاک‌کننده بوده و دارای زندگی پایدار و تحسین‌برانگیز است.

امروزه بیشتر بازدیدکنندگانی که به یانارداغ می‌آیند، بیشتر از آنکه برای ادای فرایض دینی به آنجا آمده باشند، بیشتر به خاطر منظره طبیعی در آنجا حضور می‌یابند. راحله می‌گوید: تجربه مشاهده این پدیده در هنگام شب و یا در فصل زمستان بسیار شگفت‌انگیز است. هنگامی که برف می‌بارد، ذرات برف بدون رسیدن به زمین در همان هوا آب می‌شوند.

با وجودی که گفته می‌شود شعله‌های یانارداغ پدیده‌ای باستانی به شمار می‌رود، اما برخی ادعا می‌کنند که این آتش خاص در دهه 1950 شعله‌ور شده است. با ماشین شخصی حدود 30 دقیقه رانندگی از مرکز شهر باکو لازم است تا بتوان این منظره طبیعی را مشاهده کرد. در این منطقه تنها یک کافه کوچک وجود دارد و چیز خاص دیگری در محل نیست.

 

آتشگاه

بازدیدکنندگانی که قصد دارند تا با تاریخچه پرستش آتش در آذربایجان آشنا شوند، بایستی به آتشگاه باکو مراجعه نمایند. راهنمای این محل می‌گوید: «از دوران باستان، آنها تصور می‌کردند که خدایشان در این منطقه است.»

پرستش آتش در این منطقه به قرن دهم میلادی باز می‌گردد. نام آتشگاه، از کلمه فارسی به معنای محل آتش گرفته شده و نوعی محل مخصوص برای سوختن آتش روی یک منبع گاز طبیعی است. آتشی با شعله طبیعی و ابدی از سال 1969 در این منطقه وجود داشته، اما این روزها، این آتش از ذخایر گاز طبیعی باکو تامین می‌شود و تنها برای بازدیدکنندگان روشن می‌شود. این معبد منحصربه زرتشتیان است، اما معبد پرستش هندوها نیز در این محل قرار دارد که البته سوابق تاریخی آن بهتر ثبت و ضبط شده است.

 

بازرگانان و افراد زاهد

یانارداغ که همچون یک کاروانسرا ساخته شده، نوعی مجتمع است که دارای 24 اتاقک است. این اتاقک‌ها مخصوص زائران و بازرگانان عبوری (که منبع اصلی درآمد این محل بوده‌اند) و همچنین افراد زاهد مستقر در این مکان بوده که روی زمین‌هایی از آهک می‌خوابیده‌اند و زنجیرهایی سنگین را به تن می‌کردند و یا دستان خود را به مدت چند سال در یک وضعیت قرار می‌دادند.

کلام آخر

این معبد از قرن نوزدهم دیگر به عنوان محل پرستش به کار نرفته و به خاطر میدان‌های گازی اطراف آن به محلی برای استخراج گاز تبدیل شده است. این مجتمع در سال 1975 به یک موزه تبدیل شد و از سال 1998 در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت و در حال حاضر، 15 هزار نفر در سال از آن بازدید می‌کنند. در بخش نظرات، دیدگاه خود را با ما به اشتراک بگذارید.