انواع سردرد ؛ علت و روش درمان سر دردهای میگرنی

سردرد یکی از متداول‌ترین عارضه‌هایی است که هر فردی در طول زندگی خود حداقل یک‌بار با آن دست و پنجه نرم کرده است. در این مطلب با انواع سردرد آشنا می‌شویم.

یکی از عارضه‌های مختل‌کننده سلامتی که همه مردم جهان در طول زندگی خود از آن رنج می‌برند، سر درد است. انواع سردرد در زندگی افراد مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد و حتی می‌تواند باعث مختل کردن زندگی روزمره فرد شود. سردردها انواع مختلفی داشته و دلایل بروز آن‌ها بسیار متفاوت است. سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است که بدلیل رایج بودن این عارضه، بسیاری از افراد به آن اهمیت نمی‌دهند؛ در صورتی که در بعضی از انواع سردرد تشخیص و درمان به موقع آن ارتباط نزدیکی با مرگ و زندگی افراد دارد. در این مقاله با انواع سردرد و راه‌های درمان آن آشنا می‌شویم.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• سردرد چیست؟
• علت سردرد
• انواع سردرد
• روش‌های درمان سردرد
• علائم سردرد
• تشخیص نوع سر درد

سردرد چیست؟

سازمان جهانی بهداشت (WHO) گزارش داده است که هر فرد بزرگسالی حداقل یک مرتبه در طول یک سال، سردرد را تجربه می‌کند.

سردرد ممکن است نشانه‌ای از استرس یا ناهنجاری روانی، نتیجه یک اختلال پزشکی مثل میگرن، فشار خون بالا، اضطراب و یا افسردگی باشد. سردرد می‌تواند باعث بوجود آمدن مشکلات دیگری نیز شود.

علت سردرد

سردرد میگرنی می‌تواند ناشی از التهاب ساختارهای اطراف مغز باشد که عملکرد آن را تحت‌تاثیر می‌گذارند. در حالی که خود مغز هیچ عصب دردی ندارد، هر چیزی بالاتر از شانه از گردن تا جمجمه و صورت می‌تواند باعث سردرد یک فرد شود. بیماری سیستمی مثل عفونت یا کمبود آب می‌تواند باعث ایجاد سر درد شود؛ به این سردردها سردرد سمی گفته می‌شود. تغییر در جریان خون یا آسیب و صدمه نیز می‌توانند در بروز سردرد نقش داشته باشد.

تغییر در ساختار شیمیایی مغز نیز با سردرد در ارتباط است. واکنش‌های دارویی نیز ایجاد سردرد می‌کنند. گاهی اوقات کمبود مواد غذایی خاصی مثل منیزیم و بخصوص ویتامین B باعث سردرد می‌شود. کمبود مواد غذایی ممکن است ناشی از کیفیت پایین رژیم غذایی، مشکلات اساسی سوء جذب یا دیگر شرایط پزشکی باشد. سردرد یک ناهنجاری رایج در جهان است. این مشکل می‌تواند در هر قسمتی از سر اتفاق بیافتد؛ در هردوطرف سر یا فقط در بعضی مناطق سر.

جامعه بین‌المللی سردرد (IHS)، سردرد را به دو دسته تقسیم کرده است: سردرد اولیه که به علت عامل دیگری ایجاد نشده باشد؛ سر درد ثانویه که به علت یک مشکل اساسی دیگر بوجود آمده است.

سردرد اولیه

سردردهای اولیه بیماری‌هایی مستقل هستند که به طور مستقیم بدلیل فعالیت زیاد یا مشکلات ساختاری در سر که حساس به درد هستند بوجود می‌آیند.

این مشکلات ساختاری شامل مشکلات در رگ‌های خونی، ماهیچه‌ها و اعصاب سر و گردن است. همچنین چنین سردردهایی ممکن است نتیجه یک تغییر در فعالیت شیمیایی در مغز باشند. سردردهای رایج اولیه شامل میگرن، سردردهای دسته‌ای و سردردهای تنشی هستند.

سردردهای ثانویه

زمانی که عواملی دیگر اعصاب حساس به درد را در سر شبیه‌سازی می‌کنند، سردردهای ثانویه اتفاق می‌افتند. این نوع سردردها در اثر بسیاری از بیماری‌ها می‌توانند بوجود بیایند. بعضی از سردردهای ثانویه بسیار خطرناک و کشنده هستند؛ به همین دلیل تشخیص و درمان سریع آن‌ها بسیار حیاتی است.

فاکتورهای زیر در ایجاد سردرد ثانویه نقش دارند:

• سردرد پس از نوشیدن الکل
• تومور مغزی
• تجمع خون
• خون‌ریزی درون یا اطراف مغز
• یخ زدن مغز یا سردردهای بستنی
• مسمومیت کربن مونوکساید
• آسیب
• کمبود شدید آب
• آب سیاه چشم
• دندان قروچه کردن در شب
• آنفولانزا
• استفاده بیش از حد از داروهای مسکن درد که به عنوان سردردهای سینوسی شناخته می‌شوند
• حمله‌های عصبی
• سکته

بدلیل آنکه سردرد می‌تواند نشانه‌ای از یک موقعیت بحرانی پزشکی باشد، اگر با گذشت زمان شدیدتر، منظم‌تر و متداوم‌تر شد، باید به پزشک مراجعه کرد.

برای مثال، اگر یک سردرد دردناک‌تر و مخرب‌تر از سردردهای قبلی بود، با گذشت زمان بدتر شد و با مصرف دارو بهبودی حاصل نگشت و با نشانه‌های دیگری مثل گیجی، تب، تغییرات حسی و سفت شدن گردن همراه است، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.

انواع سردرد

انواع متفاوتی از سردرد وجود دارد. در ادامه با انواع سردرد آشنا می‌شویم.

سردردهای استرسی

به عنوان اولین نمونه از انواع سردرد می‌توانیم به سردردهای استرسی اشاره کنیم. سردردهای استرسی رایج‌ترین سردردهای اولیه هستند که در نیمه‌های روز به صورت منظم و آهسته شروع می‌شوند. این نوع سردرد در زنان رایج‌تر از مردان است. رایج‌ترین دلیل سردردهای استرسی، انقباض ماهیچه‌های اطراف جمجمه است.

شخص ممکن است احساس کند:

• یک بانداژ بسیار محکم در اطراف سرش بسته شده است.
• یک درد ثابت و خسته‌کننده در دو طرف سرش ادامه دارد.
• درد به سمت گردن پخش می‌شود و یا از سمت گردن می‌آید.

سردردهای استرسی هم می‌توانند اپیزودی باشند و هم مزمن. حمله‌های اپیزودی معمولا چند ساعت طول می‌کشند؛ اما در چندین روز پیاپی اتفاق می‌افتند. سردردهای مزمن در طول 15 روز از یک ماه به مدت یک دوره سه ماهه تداوم دارند.

میگرن

یکی دیگر از رایج‌ترین انواع سردرد میگرن است. یک سردرد میگرنی باعث یک درد ضربان‌دار فقط در یک طرف سر می‌شود. درد ممکن است با موارد زیر همراه باشد:

• تاری دید
• سردرد
• حساسیت به نور
• حالت تهوع
• اختلالات حسی که به اورا (Auras) معروف هستند

این نوع سردرد دومین سردرد رایج در جهان است و می‌تواند اثرات مخربی روی زندگی هر فرد داشته باشد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، میگرن ششمین عامل ناتوانی افراد در طول روز در جهان است. میگرن ممکن است از چند ساعت تا 2 الی 3 روز به طول بینجامد.

میگرن همی‌پلژیک نوعی از میگرن است که فرد تمامی علائم میگرن را به جز سردرد دارد. علائم این میگرن شبیه به سکته مغزی است.

سردردهای سینوسی

یکی دیگر از انواع سردرد به سردردهای سینوسی معروف است. سردردهای سینوسی یا سردردهای ناشی از مصرف بیش از حد دارو، ریشه در زیاده‌روی در مصرف دارو جهت برطرف کردن نشانه‌های سردرد دارد. این دلایل رایج‌ترین علت‌های سردردهای ثانویه هستند. این سردردها معمولا در آغاز روز شروع می‌شوند و در طول روز ادامه دارند. ممکن است این سردردها با داروهای مسکن بهتر شوند، اما وقتی اثرات دارو برطرف شود سردرد بدتر می‌گردد.

سردرد سینوسی باعث مشکلات زیر می‌شود:

• گردن درد
• بی‌خوابی
• احساس گرفتگی راه بینی
• کم شدن کیفیت خواب

سردرد سینوسی علائم زیادی دارد و درد آن هر روز می‌تواند متفاوت باشد. این نوع سردردها در افرادی ایجاد می‌شود که از داروهایی مثل استامینوفن، تریپتان، ارگوتامین (Ergomar) و مسکن‌ها (مانند Tylenol با کدئین) استفاده کرده‌اند.

سردردهای خوشه ای

سردردهای خوشه‌ای یکی دیگر از انواع سردرد است که بین 15 دقیقه تا 3 ساعت طول می‌کشند و ممکن است به طور ناگهانی بیش از 8 مرتبه در روز در دوره چند هفته تا چند ماهه اتفاق بیافتند. در بین این سر دردهای خوشه‌ای، دوره‌هایی وجود دارد که هیچ نشانه‌ای از بیماری نیست و از چندین ماه تا چندین سال هیچ علائمی از سردرد وجود ندارد. دلیل به وجود آمدن سردردهای خوشه‌ای کاملا مشخص نیست، اما می‌تواند به دلیل آزادسازی ناگهانی هیستامین و سرتونین در مغز باشد. یا ممکن است هیپوتالاموس که ارگان پاسخ دهنده بیولوژیکی بدن است، مسدود شده و منبع این سر درد باشد. این سردردها عموما مردان بین سنین 20 تا 40 سال را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

درد بوجود آمده از سردردهای خوشه‌ای به صورت زیر است:

• یک طرفه
• شدید
• اغلب به صورت تیز توصیف شده است
• معمولا در اطراف یک چشم گزارش می‌شود

منطقه تحت‌تاثیر قرمز و متورم می‌شود، پلک می‌افتد و راه عبور بینی از سمتی که تحت‌تاثیر درد است کثیف و با آبریزش همراه است.

سردردهای صاعقه ای

این مورد از انواع سردرد ها به سردردهای ناگهانی و شدیدی اشاره دارد که معمولا به صورت «بدترین سردرد» توصیف می‌شوند. این سردردها در کمتر از 1 دقیقه به حداکثر شدت خود رسیده و 5 دقیقه تداوم دارند.

سردرد ناگهانی اغلب دومین عامل از شرایط تهدیدکننده زندگی هستند؛ شرایطی مثل خون‌ریزی داخلی مغز، ترومبوز وریدی مغزی، پاره شدن آنوریسم، سندرم انعقاد عروق مغزی برگشتی (RVS)، مننژیت و غیره. افرادی که چنین سردردهای ناگهانی را تجربه کرده‌اند، باید فورا به پزشک مراجعه کنند.

روش‌های درمان سردرد

رایج‌ترین راه‌های درمان سردرد، استراحت کردن و استفاده از داروهای مسکن است. داروهای عمومی مسکن درد همیشه در دسترسند. دکتر نیز می‌تواند داروهای پیشگیرانه مثل داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای، آگونیست‌های گیرنده سروتونین، داروهای ضد صرع و مسدود کننده‌های بتا را تجویز کند.

اگر سردرد در اثر شرایط حاد پزشکی نباشد براحتی با مصرف آسپرین، استامینوفن یا ایبوپروفن برطرف می‌شود.

پیروی از دستور پزشک مهم است؛ چراکه مصرف بیش از حد مسکن‌ها باعث سردردهای سینوسی می‌شود. درمان سردردهای سینوسی از طریق کاهش دادن و یا متوقف کردن مصرف مسکن‌هاست. در نمونه‌های حاد، بستری شدن کوتاه مدت در بیمارستان برای آنکه بیمار به سلامت از این مرحله عبور کند لازم است.

درمان های جایگزین

چندین شکل از درمان‌های جایگزین در دسترسند؛ اما قبل از تغییر در روش درمان و یا شروع یک روش درمان جایگزین، با پزشک مشورت کنید. درمان‌های جایگزین شامل روش‌های زیر هستند:

بیوفیدبک

یک تکنیک ریلکس کردن است که به مدیریت کردن درد کمک می‌کند.

کلاس های مدیریت استرس

می‌توانند به شما آموزش دهند که با استرس مقابله کرده و تنش ناشی از آن را رها کنید.

درمان شناختی رفتاری

یک روش درمان از طریق صحبت کردن است که به شما می‌گوید چگونه موقعیت‌هایی که باعث تنش و استرس برای شما می‌شوند را تشخیص دهید.

طب سوزنی

یک روش درمانی جایگزین است که ممکن است با وارد کردن سوزن به مناطق خاصی از بدن شما، تنش و استرس کاهش یابد.

ورزش کردن ملایم و معمولی

باعث تولید بعضی مواد شیمیایی خاص در مغز می‌شود که به شما حس شاداب‌تر و آرام‌تری می‌دهند.

درمان داغ یا سرد

بسته سرد یا داغ را برای 5 الی 10 دقیقه چندین مرتبه در روز بر روی سر خود بگذارید.

دوش یا حمام آب داغ

باعث ریلکس شدن ماهیچه‌های تحت تنش می‌شود.

روش های درمان خانگی

چندین مرحله وجود دارد که از خطر ایجاد سردرد جلوگیری می‌کند یا درد آن‌ را پس از بوجود آمدن کاهش می‌دهد:

1. یک بسته آب گرم یا بسته آب سرد بر روی گردن یا سر بگذارید. از دماهای شدید خودداری کنید.
2. در حد امکان از استرس دوری کنید و روش‌هایی را برای مقابله با استرس‌هایی که غیر قابل اجتناب هستند پیدا کنید.
3. وعده غذایی منظم بخورید. مراقب باشید که قند خون شما ثابت باقی بماند.

یک دوش آب گرم می‌تواند کمک‌کننده باشد. البته در برخی موارد نادر در معرض آب داغ قرار گرفتن باعث سر درد می‌شود. ورزش کردن منظم و استراحت کافی و خواب منظم در سلامتی و کاهش استرس نقش دارند.

علائم سردرد

سردرد می‌تواند از یک نقطه به تمام سر پخش شود و شکلی مثل پرس کردن داشته باشد. سردردها می‌توانند تیز، ضربان‌دار یا ثابت باشند. سردردها از یک ساعت تا چند روز می‌توانند تدوام داشته باشند. علائم سردرد به نوع سردرد بستگی دارد.

تشخیص نوع سردرد

پزشک معمولا با یک معاینه جامع از شرایط بیمار، نوع درد، الگو و زمان درد می‌تواند نوع سردرد را تشخیص دهد. اگر شکل سردرد پیچیده باشد، آزمایش‌هایی برای تشخیص نوع سر درد و حذف دلایل جدی آن انجام می‌گیرد:

• آزمایش خون
• اشعه X
• اسکن مغزی مثل CT و یا MRI

این مقاله به بررسی انواع سردرد و دلایل بروز و راه‌های درمان آن پرداخته است. سردرد در بیشتر مواقع یک مشکل حاد پزشکی نیست و به راحتی می‌توان آن را درمان کرد، اما در برخی موارد تشخیص و درمان به موقع این عارضه می‌تواند جان فرد را نجات دهد.