تفکر استراتژیک چیست؟ چطور استراتژیک و راهبردی فکر کنیم؟

تفکر استراتژیک یا تفکر راهبردی برای پیشرفت و دستیابی به اهداف یک سازمان امری بسیار حائز اهمیت محسوب می‌شود. در این مقاله ویژگی های تفکر استراتژیک را به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهیم.

تفکر استراتژیک (Strategic thinking) که به آن تفکر راهبردی نیز می‌گویند، به معنای توانایی ایجاد برنامه‌های موثر و کارآمد در جهت دستیابی به اهداف یک شرکت و یا یک کسب و کار مشخص است. اهمیت تفکر استراتژیک در زمان بحران و قرار گرفتن در شرایط اقتصادی خاص مشخص می‌شود. تفکر استراتژیک در بازاریابی یکی از مفاهیم اصلی و کلیدی محسوب می‌شود که رهبران و سرمایه‌داران موفق از آن استفاده می‌کنند. اما مفهوم واقعی و تعریف تفکر استراتژیک چیست و چرا برای موفقیت یک سازمان، عاملی مهم و ضروری محسوب می‌شود؟ یک شرکت بدون داشتن تفکر راهبردی نمی‌تواند به اهداف اصلی خود که شامل افزایش سوددهی، رضایت مشتریان و کارکنان است، به راحتی دست پیدا کند. در ادامه این مقاله شما را با مفهوم تفکر راهبردی آشنا می‌کنیم. با پلازا همراه باشید.

آنچه در ادامه می‌خوانید:

• تفکر استراتژیک چیست؟
• فرآیندهای تفکر راهبردی
• مزایای استفاده از تفکر راهبردی در کسب و کار
• ویژگی های متفکران استراتژیک

تفکر استراتژیک چیست؟

تفکر استراتژیک به عنوان یک فرآیند ذهنی تعریف می‌شود که توسط برخی افراد مانند رهبران و مدیران یک سازمان برای دستیابی به اهداف آن مجموعه به کار گرفته می‌شود. تفکر راهبردی همچنین به عنوان یک فعالیت شناختی در نظر گرفته می‌شود که باعث پرورش افکار استراتژیک کارآمد و سودآور در ذهن افراد می‌شود.

زمانی که تفکر راهبردی در فرآیند مدیریت استراتژیک سازمانی به کار گرفته می‌شود، شامل عناصری چون پرورش و اِعمال بینش‌های منحصربه‌فرد در کسب و کار و همچنین خلق فرصت‌های خاص می‌شود که می‌تواند برای یک شرکت و یا سازمان مزیت رقابتی به وجود آورد. تفکر استراتژیک در سازمان می‌تواند به صورت فردی یا مشارکتی و در میان اعضای کلیدی آن مجموعه وجود داشته باشد. تفکر راهبردی گروهی می‌تواند با ایجاد گفتگو در میان اعضای سازمان و اشتراک‌گذاری ایده‌های خلاقانه هر فرد به وجود آید.

عناصر تفکر استراتژیک اگر به درستی شکل گرفته باشند شامل ایده پردازی، برنامه‌ریزی استراتژیک و برنامه‌ریزی عملیاتی می‌شوند که به یک سازمان در دستیابی به اهداف و برنامه‌هایش کمک بسیاری می‌کنند. یک تفکر راهبردی جامع و کامل، می‌تواند به پرسش‌های «چه چیزی»، «چرا»، «چگونه» و «چه زمانی» پاسخی قاطع و دقیق بدهد. به طور کلی انواع مدلهای تفکر استراتژیک شانس موفقیت شما برای دستیابی به اهدافتان را افزایش می‌دهد.

برخی محققان تاکنون بر روی انواع مدل های تفکر استراتژیک تحقیقات گسترده‌ای انجام داده‌اند و به نتایج جالبی دست پیدا کرده‌اند. در میان تمام این تحقیقات و ارائه مدل‌های مختلف طرز فکر استراتژیک، مدل تفکر استراتژیک لیدکا (Liedtka) از تمامی مدل‌ها جامع‌تر و دقیق‌تر است. در این مدل پنج فرمان برای تفکر استراتژیک وجود دارد که هر رهبر و یا مدیر با استفاده از این پنج فرمان می‌تواند به صورت راهبردی فکر کرده و در نهایت نیز بهترین رویکرد را اتخاذ کند.

پنج مولفه اصلی مدل تفکر استراتژیک لیدکا شامل فرصت طلبی هوشمندانه،‌ تسلط بر مفهوم زمان، فرضیه سازی و آزمایش فرض‌ها، تفکر سیستمی و عزم استراتژیک است. هر رهبر با استفاده از این مدل می‌تواند به یک رهبر فکری استراتژیک تبدیل شود.

فرآیندهای تفکر راهبردی

برای داشتن تفکر راهبردی باید برخی عناصر و ویژگی های تفکر استراتژیک را در طرز فکر و خلق ایده‌های نوآورانه خود بکار بگیرید. اما در ایده پردازی و تفکر به صورت راهبردی باید چندین مرحله مهم و حیاتی را طی کنید تا در نهایت بتوانید شانس موفقیت سازمان خود را افزایش دهید.

برخی فرآیندهای کلیدی در تفکر راهبردی شامل موارد زیر است:

ایده پردازی

ایده‌ها، جان و ریشه اصلی تفکرات راهبردی هستند. هر آنچه که می‌بینیم، می‌شنویم و لمس می‌کنیم، همگی ریشه در یک ایده اولیه و اصلی دارند. فرآیند ایده پردازی شامل خلق ایده‌هایی است که از طوفان فکری (Brainstorming) نشئت می‌گیرند. ایده‌هایی که بیشترین پتانسیل را برای ایجاد تاثیرات بالقوه در سازمان دارند، انتخاب شده و سپس تجزیه و تحلیل می‌شوند. شما می‌توانید میزان اثربخشی ایده‌ها را با استفاده از تکنیک PIES که مخفف کلمات پتانسیل (Potential)، اهمیت (Importance)، سهولت (Ease) و امتیازدهی (Scoring) است، تجزیه و تحلیل کنید.

«پتانسیل» یک ایده به معنای میزان قابلیت آن برای دستیابی به اهداف سازمان، «اهمیت» یک ایده به معنای میزان اهمیت آن ایده برای کسب و کار، «سهولت» یک ایده به معنای میزان سهولت و دشواری پیاده‌سازی آن ایده برای اتخاذ در کسب و کار و «امتیازدهی» به ایده نیز به معنای امتیاز دهی 10 نمره‌ای به ایده بر اساس فاکتورهای قبلی (پتانسیل، اهمیت و سهولت) است. بدیهی است که هرچه امتیاز PIES ایده بیشتر باشد، تاثیرات مثبت بیشتری بر کسب و کار خواهد داشت.

برنامه ریزی استراتژیک

پس از انجام ایده پردازی و رتبه‌بندی ایده‌ها، باید آن‌ها را به صورت استراتژی بیان کنید. در این مرحله، عوامل داخلی و خارجی که می‌توانند بر موفقیت ایده‌ها تاثیر بگذارند، مورد بررسی قرار می‌گیرند. عوامل خارجی شامل جو اقتصادی و سیاسی، تحولات اجتماعی و فناوری است. عوامل داخلی نیز شامل نیازها و خواسته‌های مشتریان، سازمان و کارکنان است. پس از بررسی این عوامل می‌توانید ایده‌های خود را به صورت برنامه و طرح اولیه دربیاورید.

برنامه ریزی عملیاتی

برنامه‌ریزی عملیاتی نیز به معنای تبدیل استراتژی‌های کارآمد به برنامه‌های قابل اجرا است. در این مرحله اهداف و ضوابط تعیین می‌شوند. اهداف همان گزاره‌های از پیش تعیین شده هستند که سازمان برای دستیابی به آن‌ها تلاش می‌کند. ضوابط نیز به معنای اعمال برخی قوانین و دستورالعمل‌ها برای رسیدن به اهداف است که باید به درستی تدوین و اجرا شوند.

انواع مدل های تفکر استراتژیک بر مبنای این سه فرآیند تفکر راهبردی شکل می‌گیرند. این مراحل اگر به صورت اصولی و هوشمندانه پیش روند، مسلما می‌توانند منجر به موفقیت و افزایش سودآوری یک کسب و کار شوند.

مزایای استفاده از تفکر راهبردی در کسب و کار

حال که با تعریف تفکر استراتژیک و فرآیندهای بکارگیری آن در کسب و کار آشنا شدید، در این بخش برخی مزایای استفاده از تفکر راهبردی در یک سازمان یا کسب و کار را به شما معرفی می‌کنیم. داشتن تفکر راهبردی علاوه بر ارتقا سطح کیفی سازمان، قدرت تفکر و میزان اثربخشی شما را به عنوان سرپرست یا رئیس یک شرکت افزایش می‌دهد. این امر به شما کمک می‌کند تا منطقی فکر کنید و هموارترین مسیر را برای دستیابی به اهداف شرکت خود انتخاب کنید.

مزایای دیگر استفاده از تفکر راهبردی در یک سازمان شامل موارد زیر است:

باز شدن ذهن

افراد اغلب برای حل مشکلات به سراغ راه‌حل‌های قدیمی و ثابت شده می‌روند و به ندرت پیش می‌آید که با درایت خود، راه‌حلی جدید برای حل مشکلاتشان پیدا کنند. دلیل این امر آن است که این راه‌حل‌ها در گذشته امتحان خود را پس داده‌اند و توسط افراد دیگر بکار گرفته شده‌اند. اما در دنیای امروز و با پیشرفت فناوری، هیچ تضمینی وجود ندارد که شیوه‌های قدیمی، برای مشکلات امروزی کارآمد باشند. با داشتن تفکر راهبردی ذهنتان باز می‌شود و قادر خواهید بود برای حل مشکلات و مسائل مربوط به سازمان یا کسب و کار خود، به دنبال راه‌حل‌های مخصوص و منحصربه‌فرد خودتان باشید.

بررسی دقیق مسائل

زمانی که به صورت استراتژیک فکر کنید، در می‌یابید که هیچ تضمین صددرصدی برای محقق شدن برنامه‌های شما به شکلی که از پیش برنامه‌ریزی کرده‌اید، وجود ندارد. دنیای فناوری دائما در حال تغییر و تحول است و رهبرانی که طرز تفکر استراتژیک دارند، اغلب بهتر از سایر افراد می‌توانند مسائل و بروز تغییرات احتمالی در آینده را پیش‌بینی و تحلیل کنند. بنابراین با داشتن طرز فکر استراتژیک می‌توانید وسعت دید خود را افزایش دهید و با نگاهی متفاوت، مسائل و مشکلات را تجزیه و تحلیل کره و در نتیجه بهترین راه‌حل را پیدا کنید.

مقایسه دقیق

تفکر استراتژیک با هدف انتخاب منطقی‌ترین رویکرد و حصول بهترین نتیجه، شما را ملزم می‌کند تا مسائل پیرامون خود را از زوایای مختلف بررسی کنید. نتیجه این امر آن است که با درک عمیق‌تر نسبت به مسائل می‌توانید گزینه‌های موجود را با یکدیگر مقایسه کنید و جوانب مثبت و منفی هر یک را نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید. به طور کلی، با داشتن تفکر راهبردی می‌توانید مسائل را فراتر از آنچه که هستند، بررسی کنید و در نهایت بهترین تصمیم و رویکرد را در جهت دستیابی به اهداف سازمان اتخاذ کنید.

ویژگی های متفکران استراتژیک

برای داشتن تفکر به صورت راهبردی باید برخی ویژگی‌های اصلی و ابتدایی آن را در خود پرورش دهید تا بتوانید یک رهبر و یا یک متفکر استراتژیک باشید. برخی ویژگی‌های یک متفکر استراتژیک شامل موارد زیر است:

• آینده‌نگر است و برای آینده برنامه‌ریزی دقیقی دارد
• امروز خود را وقف کسب موفقیت فردا می‌کند
• خود را به راه‌حل‌های امتحان شده، محدود نمی‌کند و دائما در حال خلق ایده‌های نوآورانه است
• ایده‌هایی که دارای پتانسیل بالا برای دستیابی به اهداف کسب و کار هستند را به دقت مورد بررسی قرار می‌دهد
• با توجه به شرایط، رویکردهای خود را برای برطرف کردن یک مشکل تغییر می‌دهد
• همیشه در حال یادگیری است و دانش خود را با دیگران نیز به اشتراک می‌گذارد

ما در این مقاله مفهوم تفکر استراتژیک را به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم. همانطور که خواندید، تفکر استراتژیک یا تفکر راهبردی به معنای توانایی ایجاد برنامه‌های موثر و کارآمد در جهت دستیابی به اهداف یک شرکت و یا یک سازمان است. تفکر استراتژیک در بازاریابی یکی از مفاهیم اصلی و کلیدی محسوب می‌شود که رهبران و سرمایه‌داران موفق از آن در جهت افزایش بهره‌وری استفاده می‌کنند. برای داشتن تفکر راهبردی باید برخی عناصر و ویژگی های تفکر استراتژیک را در طرز فکر و خلق ایده‌های نوآورانه خود اِعمال کنید. مولفه‌های مختلف در داشتن طرز فکر استراتژیک شامل ایده پردازی، برنامه‌ریزی استراتژیک و برنامه‌ریزی عملیاتی است. با در نظر داشتن این مولفه‌ها و اجرای دقیق آن‌ها می‌توانید به یک متفکر استراتژیک تبدیل شوید.