پایدارسازی گود، عملیاتی است که برای ایمن‌سازی و جلوگیری از ریزش دیواره گودی که برای ساخت یک ساختمان حفر شده است، انجام می‌شود. این عملیات ساختمان‌های مجاور را نیز از خطر ریزش ایمن می‌کند.
در طی عملیات گودبرداری، دیواره قائمی ایجاد خواهد شد که به آن 2 دسته نیرو اعمال می‌شود.
نیروهای مقاوم که باعث پایدارسازی گود می‌شوند و از ریزش آن جلوگیری میکنند و نیروهای محرکی که تمایل به تخریب دیواره گود دارند.
اگر مجموع نیروهای محرک از نیروهای مقاوم بیشتر باشد، دیوار گود ریزش خواهد کرد. عملیات پایدارسازی گود در واقع برای افزایش نیروهای مقاوم انجام می‌شود تا از ریزش دیواره جلوگیری کند.
انتخاب روش پایدارسازی گود، در پروژههای بزرگ ساختمانی بیشتر اهمیت دارد و طراحان می‌توانند با آنالیزهای خاص، نسبت به موقعیت پروژه، بهسازی خاک، هزینه‌های طرح و محدوده‌های مجاور گود، بهینه‌ترین روش را انتخاب کنند.
انکراژ یا مهارگذاری
یکی از انواع روش‌های پایدارسازی گود، انکراژ یا مهارگذاری است که روشی اقتصادی و نسبتا جدید محسوب می‌شود.
این روش از نظر اصول اجرایی، شباهتهای فراوانی با روش نیلینگ یا میخکوبی دارد و تفاوت اصلی آن را می‌توان در اعمال نیروی پیش‌تنیدگی برای المان تسلیح دانست.
در روش انکراژ یا مهارگذاری، پس از حفرکردن گمانه و جایگذاری مهار، قسمت انتهایی گمانه تزریق می‌شود.
پس از گیرش دوغاب سیمان، مهارها به‌وسیله جک کشیده و پیش‌تنیده می‌شوند. برای اطمینان از صحت عملکرد مهاری‌ها، نیروی پیش‌تنیدگی اعمال می‌شود.
این عملیات معمولا بهصورت از بالا به پایین، روی یک سطح شیب‌دار یا قائم به اجرا در میآید.
مشخصات خاک، عمق گودبرداری، تناژ کشش مهاری، سربار بالای گود و همچنین وجود یا عدم وجود آب زیرزمینی، می‌تواند روی طول گمانه، طول قسمت گیردار مهاری (قسمت تزریق‌شده) و طول قسمت آزاد مهاری (قسمت تزریق‌نشده) تاثیر بگذارد.
روش انکراژ دارای کاربردهای مختلفی است که در ادامه به برخی از این کاربردها اشاره می‌شود:
- پایدارسازی شیب‌ها و شیروانی‌ها
- ترانشه‌های مجاور راه‌ها و تعریض راه‌ها
- گودبرداری در مجاورت سازه‌ها
- مقاوم‌سازی سازه‌های نگهبان قدیمی
- محدودکردن تغییر شکل‌ها با ایجاد حداقل دست‌خوردگی
- افزایش ظرفیت باربری
- جلوگیری از فشار بالابرنده آب
- تحکیم بستر سدهای بتنی
استرات (مهار متقابل)
روش استرات که به آن روش مهار متقابل نیز گفته می‌شود، به‌طور معمول برای گودهای با عرض کم قابل اجرا است و شباهت‌هایی با روش خرپایی دارد.
در این روش، المان‌های قائم، در داخل شمع‌هایی قرار می‌گیرند که طولی بیشتر از ارتفاع گود دارند. المان‌های قائمی که در داخل این شمع‌ها می‌توانند قرار گیرند، تیرآهن معمولی و تیرآهن‌های Hشکل هستند.
انتهای المان‌های قائم به‌وسیله بتن بهصورت گیردار مهار می‌شود و پس از جانمایی آنها در 2 طرف دیوارها، به کمک تیرها و المان‌های افقی بهصورت خرپا بههم متصل خواهند شد.
به این وسیله فشار خاک از دیوار، به تیرهای افقی و از تیرهای افقی به استرات منتقل می‌شود.
استفاده از روش استرات یا مهار متقابل در پروژه‌هایی با هندسه نامنظم، با محدودیت همراه است. از مزیت‌های این روش می‌توان به سرعت بالا، هزینه و جاگیری کم آن در گودبرداری‌های با عرض کم اشاره کرد.
نیلینگ (میخکوبی)
از روش نیلینگ یا میخکوبی به منظور بهسازی خاک در مناطقی که ممکن است رانش خاک مشکل‌ساز گردد، استفاده می‌شود. این روش بر اساس مهاربندی و پیچکردن سنگ‌ها استوار است.
برای اجرای پایدارسازی گود به روش نیلینگ، 3 کاراکتر مهم آرماتور، دوغاب سیمان و شاتکریت، مورد نیاز هستند.
در این روش از میلگرد آجدار فولادی استفاده می‌شود که باعث تقویت خاک در قبال نیروها و تنش‌های کششی می‌گردد.
این میلگردها مانند میخ‌هایی هستند که در خاک فرو می‌روند و باعث بهسازی و تثبیت خاک می‌شوند.
روش نیلینگ در بسیاری از پروژههای عمرانی کاربرد دارد. در ادامه به برخی از این پروژههای عمرانی اشاره می‌کنیم:
- پایداری ترانشه‌ها در احداث بزرگراه‌ها و راه‌آهن‌ها
- پایداری جداره تونل‌ها و سازه‌های زیرزمینی
- پایدارسازی و حفاظت گود در سازه‌های مناطق شهری، ساختمان‌های مجاور گود و ایستگاه‌های زیرزمینی مترو
- پایدارسازی کوله‌های مجاور پل‌ها در زمین‌های سست و ریزشی
بهسازی خاک
بهسازی خاک از جمله خدماتی است که با تغییر خواص خاک، عملکرد آن را برای کاربری‌های مهندسی بهبود می‌بخشد.
استحکام، تراکم‌پذیری، نفوذپذیری و رطوبت از جمله خواص خاک هستند که با تغییر آنها می‌توان، منطقه مورد نظر را برای اجرای پروژههای عمرانی آماده کرد.
تزریق تحکیمی
روش تزریق تحکیمی یکی از روش‌های بهسازی خاک است که برای بالابردن کیفیت تراکم خاک از تزریق دوغاب استفاده می‌شود.
از این روش معمولا برای پرکردن ناپیوستگی‌ها و خلاهای میان توده‌های سنگ‌ها نیز استفاده میکنند.
دوغاب سیمان به‌منظور یکپارچه‌سازی، پرکردن شکستگی‌ها و ناپیوستگی‌های توده‌های سنگی، به یک لایه از بستر خاک تزریق می‌شود.
عملیات تزریق می‌تواند باعث بهبود خصوصیات پایه‌ای سنگ‌ها شود و برخی از خواص آنها مانند نفوذپذیری و مقاومت را تحت تاثیر قرار دهد.
فرآیند اصلی تزریق برای پرکردن برخی از حفره‌هایی انجام می‌شود که در صورت نفوذ هوا و مایعات، امکان از بینرفتن سنگ‌ها در آنها وجود دارد.
هدف از تزریق دوغاب را می‌توان کاهش شیب هیدرولیکی دانست. این عمل از انتقال مایعات و گاز‌ها جلوگیری می‌کند.
تزریق با فشار بالا یا جت گروتینگ
تزریق با فشار بالا یا جت گروتینگ از دیگر روش‌های نسبتا جدید پایدارسازی گود و بهسازی خاک است که می‌تواند بهصورت درجا و با افزایش ظرفیت باربری خاک، مشخصات خاک را اصلاح کند.
در این روش، پس از حفر گمانه تا عمق مورد نظر، دوغاب سیمان به همراه آبوهوای فشرده‌شده، تحت فشار بالای 250 تا 700 بار و با سرعت 100 متر بر ثانیه از نازل انتهای میله حفاری خارج می‌شود.
خاک اطراف محل خروج مخلوط آبوهوای فشرده، همزمان با دوران میله حفاری، تخریب و فشرده می‌شود و به این ترتیب ستونی از سیمان با مقاومت بسیار بالا ایجاد خواهد شد.
ریزشمع (میکروپایل)
روش ریزشمع یا میکروپایل به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های بهسازی خاک شناخته می‌شود.
میکروپایل‌ها معمولا دارای قطر کوچکی به اندازه کمتر از 30 سانتی‌متر هستند و برای انتقال بارهای استاتیکی و دینامیکی سازه به لایه‌های مقاوم زیرین استفاده می‌شوند.
باید بگوییم که این عمل باعث افزایش مقاومت خاک در برابر نشست می‌شود. این روش اغلب با تزریق دوغاب و تسلیح فولادی سبک انجام می‌شود.
میکروپایل‌ها می‌توانند از طریق افزایش مقاومت خاک و در کنار تزریق دوغاب سیمان، خصوصیات مکانیکی خاک را اصلاح کنند و به این ترتیب ظرفیت باربری، چسبندگی، سختی و تراکم‌پذیری خاک را بهبود بخشند.
جمعبندی
گودبرداری‌های عمیق در محدوده شهری، امروزه بسیار رواج پیدا کرده است.
این امر نیاز به روش‌هایی برای ایمن‌سازی و بهسازی خاک را بیش از پیش افزایش می‌دهد؛ بنابراین آشنایی با انواع پایدارسازی گود و روش‌های بهسازی خاک، برای مهندسان ضروری است.
راه حلهای فراوانی برای پایدارسازی گود وجود دارد که از میان این روش‌ها می‌توان به انکراژ، استرات و نیلینگ اشاره کرد.
راهکارهای بهسازی خاک نیز مانند تزریق تحکیمی، تزریق با فشار بالا و ریزشمع از جمله روش‌هایی هستند که برای ایمن‌سازی ساختمان‌ها و پروژههای عمرانی ضرورت دارند.
شرکت عمران طرح ابرند، با تکیه بر توان علمی جمعی از دانش‌آموختگان دانشگاه‌های برتر کشور، برای توسعه و گسترش تکنیک‌های روز دنیا، در زمینه مدیریت، طراحی و اجرای پروژههای تخصصی عمرانی در خدمت مشتریان است.