مروری بر فیلم باشو، غریبه کوچک به بهانه برنده شدن جایزه بهترین فیلم بخش کلاسیک هشتاد و دومین جشنواره فیلم ونیز
فیلم باشو غریبه کوچک، شاهکار بهرام بیضایی، هنوز پس از ۴۰ سال نیز می‌تواند یکه تاز میادین رقابت بین‌المللی شود و حرفی برای گفتن داشته باشد. این فیلم در سال ۲۰۲۵ (۱۴۰۴) برنده جایزه بهترین فیلم بخش کلاسیک هشتاد و دومین جشنواره فیلم ونیز شد و به مناسبت همین اتفاق با معرفی آن همراه شما هستیم.
بهرام بیضایی نویسنده و کارگردان در ۵ دی ماه ۱۳۱۷ چشم به جهان گشود. او از همان کودکی شیفته سینما و هنر بود تا اینکه با نوشتن نمایشنامه کار خود را آغاز نمود. در سال ۱۳۵۸ او مرگ یزدگرد را به روی صحنه برد و حدودا هجده سال از فعالیت در تئاتر محروم بود. این کارگردان در زمینه‌های مختلفی فعالیت کرده و همواره از فعالان هنر بوده است. آقای بیضایی آثار معروفی همچون هشتمین سفر سندباد، عیّار تنها و مرگ یزدگرد را در کارنامه خود دارد اما شاخص‌ترین اثر وی باشو غریبه کوچک است.
فیلم باشو غریبه کوچک به کارگردانی و نویسندگیِ بهرام بیضایی در سال ۱۳۶۴ ساخته شد. تهییه‌کنندگی این اثر برعهده علیرضا زرّین بود و فیلم در گروه فیلم لیسار و کانونِ پرورش فکری کودکان و نوجوانان تولید شد. در سال ۱۳۶۸ فیلم اجازه اکران گرفت و بارها از این فیلم به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران یاد شد. این اثر در سال ۲۰۲۵ توسط استودیو روشنا با حمایت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مرمت شد و به دست کمپانی فرانسوی «mk۲ Films» در جشنواره ونیز به نمایش درآمد و ارمغان آن جایزه بهترین فیلم بخش کلاسیک بود. در مقاله پیش رو پلازا با معرفی فیلم باشو غریبه کوچک همراه شما هستیم.
تاریخ اکران فیلم سینمایی باشو غریبه کوچک
ژانر فیلم باشو غریبه کوچک درام و جنگی است. این اثر در ۲۳ بهمن ماه ۱۳۶۸ توسط تعاونی تولید و توزیع فیلم میلاد توزیع و اکران عمومی شد. مدت زمان فیلم ۱۲۱ دقیقه است.
خلاصه فیلم سینمایی باشو غریبه کوچک
داستان فیلم باشو غریبه کوچک درباره پسری به نام باشو اهل جنوب ایران است که در جریان جنگ ایران و عراق خانه و خانواده خود را از دست داده است. باشو خود را پشت یک ماشین باری می‌اندازد و سرنوشت او را به یکی از مناطق شمال ایران می‌آورد. او با زنی به اسم نایی و فرزندانش آشنا می‌شود و علیرغم اینکه زبان یکدیگر را به خوبی نمی‌فهمند، باهم ارتباط نزدیکی برقرار می‌کنند. باشو در غیاب همسر نایی سعی میکند کمک او باشد و رفته رفته خود را به عنوان یک فرزند در دل زن جا میکند...
بازیگران فیلم باشو غریبه کوچک
باشو، غریبه کوچک بازیگران بزرگی را در دل خود جای داده است. در این قسمت با بیوگرافی بازیگران اصلی و معرفی سایر آنها همراه شما می‌شویم.
سوسن تسلیمی در نقش نایی
سوسن تسلیمی، بازیگر و کارگردان ایرانی متولد ۱۸ بهمن ۱۳۲۸ در رشت است. او فعالیت خود را از تئاتر آغاز کرد و با تجربه‌های ارزشمند در این حوزه، وارد سینما و تلویزیون شد. تسلیمی به خاطر بازی در آثاری مثل کالیگولا و سریال‌های سربداران و حلقه جادو شناخته می‌شود. او علاوه بر بازیگری، در کارگردانی تئاتر نیز فعال بوده و در سال ۲۰۰۲ جایزه شخصیت ممتاز فرهنگی و هنری کشور سوئد را دریافت کرد. سبک بازی او عموماً با عمق و واقع‌گرایی همراه است و توانسته توجه مخاطبان ایرانی و بین‌المللی را جلب کند. فیلم‌های چریکه‌ی تارا، مرگ یزدگرد و شاید وقتی دیگر از جمله آثار شاخص این هنرپیشه هستند. خانوم تسلیمی جز مکررترین بازیگران بهرام بیضایی بود.
عدنان عفراویان در نقش باشو
عدنان عفراویان بازیگر اهل اهواز، متولد ۱۳۵۴ است. او در دوران کودکی در فیلم باشو، غریبه کوچک به کارگردانی بهرام بیضایی در نقش «باشو» ایفای نقش کرد. این فیلم تنها تجربه سینمایی او بود. پس از آن، عدنان عفراویان از دنیای بازیگری فاصله گرفت و به زندگی عادی خود ادامه داد. در حال حاضر، او در اهواز، فلکه لشکرآباد، به فروش سیگار و سی‌دی فیلم‌های قدیمی مشغول است.
زنده یاد پرویز پورحسینی در نقش قسمت شنبه سرایی
پرویز پورحسینی منجیلی، بازیگر پیشکسوت ایرانی متولد ۲۰ شهریور ۱۳۲۰ در تهران بود. او فعالیت خود را از دهه ۴۰ با تحصیل در رشته بازیگری در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز کرد و به سرعت به یکی از چهره‌های شاخص تئاتر، سینما و تلویزیون تبدیل شد. پورحسینی در آثار کارگردانان بزرگی مانند بهرام بیضایی، علی حاتمی، مسعود کیمیایی و داوود میرباقری حضور داشت. از جمله آثار برجسته او می‌توان به طلسم، اوینار، مریم مقدس و قاتل اهلی اشاره کرد. او به دلیل توانایی در ایفای نقش‌های پیچیده و پرجزئیات، در میان بازیگران نسل خود ممتاز بود. این هنرپیشه در تاریخ ۷ آذر ۱۳۹۹ به دلیل ابتلا به ویروس کرونا درگذشت.
زنده یاد فرخ لقا هوشمند در نقش خواهر شوهر نایی
فرخ‌لقا هوشمند، با نام اصلی فرخ‌لقا پوررسول، بازیگر و هنرمند پیشکسوت ایرانی بود که متولد ۱۳۰۷ و درگذشته ۲۲ تیر ۱۳۸۸ است. او فعالیت حرفه‌ای خود را از تئاتر آغاز کرد و در بیش از ۷۰ فیلم سینمایی و مجموعه تلویزیونی حضور داشت. از آثار شاخص او می‌توان به شب قوزی، خواستگار، کلاغ و مجموعه فیلم‌های صمد اشاره کرد. هوشمند به خاطر نقش‌آفرینی در کاراکترهای طنز مورد تحسین قرار گرفت و به عنوان یکی از چهره‌های ماندگار سینما و تلویزیون ایران شناخته می‌شود.
زنده یاد اکبر دودکار در نقش مرحمت
اکبر دودکار، بازیگر و هنرمند تئاتر و سینما، متولد ۳ مهر ۱۳۰۴ در رشت بود. فعالیت او از سال‌های دهه ۵۰ آغاز شد و طی سه دهه در پروژه‌های متنوع سینمایی، تلویزیونی و نمایشی حضور داشت. دودکار بیشتر در نقش‌های مکمل و شخصیت‌های اجتماعی ظاهر شد. از جمله آثار وی باید به در امتداد شب، کمال‌الملک، مردی که زیاد می‌دانست، در انتظار شیطان، گراند سینما، مدرسه پیرمردها، عیالوار و دارا و ندار اشاره کنیم. این بازیگر در ۱ مرداد ۱۳۸۴ بر اثر نارسایی قلبی درگذشت.
زنده یاد رضا هوشمند در نقش شوهر نایی
رضا هوشمند، بازیگر و چهره‌پرداز ایرانی، متولد ۱۳۰۲ بود و در کنار همسرش فرخ‌لقا هوشمند فعالیت‌های هنری انجام می‌داد. او در زمینه بازیگری و چهره‌پردازی تجربه‌های ارزشمندی داشت و در مجموعه‌ای از فیلم‌ها و تئاترها حضور یافت. او بیشتر با نقش‌های مکمل خود شناخته می‌شد و در آثاری همچون آفتاب نشینها، میرزا کوچک‌خان و پاییز صحرا به ایفای نقش پرداخت. این بازیگر و چهره‌پرداز ماهر در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۸ بر اثر بیماری آتروفی مغز فوت کرد.
سایر هنرپیشه های فیلم باشو غریبه کوچک عبارتند از:
اعظم رهبر در نقش‌ئوشین
محمد فراخواه در نقش گل‌به‌سر
معزّز بنی‌دخت در نقش مادر باشو
نعمت یمینی در نقش پدر باشو
خدیجه نجات در نقش خواهر باشو
ذبیح‌الله سلمانی در نقش لقمان
گلشن انوشه در نقش زن لقمان
لیلا سبحانی در نقش دختر لقمان
محترم خوشرو
گلشن کلانتری
نقد فیلم باشو غریبه کوچک
هرچند که نقد همچنین اثر بزرگی جرعت بزرگی می‌خواهد، اما در این بخش قصد داریم تا به جنبه‌های مختلف فیلم بپردازیم. محال است که فیلم را ببینید و تحت تاثیر فضای آن قرار نگیرید. بهرام بیضایی در اکثر آثار خود محیط را عنصر اصلی فیلم می‌داند. در این اثر نیز سرسبزی خطه شمال فضای فیلم را تشکیل می‌دهد. این فیلم فارغ از هر گونه قوم، نژاد و جنسیت قصد دارد با تکیه بر طبیعت و عناصر هدف خود را برساند.
نمادها
باشو، غریبه کوچک از آن فیلم‌های پر سر و صدای جنگی نیست که با تکیه بر صحنه‌های جنگی مخاطب را همراه خود کند، بلکه قصد دارد اثرات جنگ را با نمادها به مخاطب نشان دهد. جنگ و ویران شدن خانه و خانواده باشو با نماهایی از جنگ در جنوب نشان داده می‌شود و خطه شمال، نایی و فرزندانش نماد یک شروع جدید و تازه هستند.
پیام پنهان
باشو ناامنی‌های درون خود را با طبیعت سرسبز و تکیه بر عشق مادرانه نایی التیام می‌بخشد. نایی نیز زنی است که اگرچه ساده به نظر می‌رسد، اما تمامی رفتار و حرکاتش بیانگر این است که خوب زندگی را فهمیده است. او می‌آموزد، همچون آموزگاری پرمهر و آموزش‌هایش نه به صورت کتاب و نوشتار، بلکه به شکل درس انسانیت هستند.
عشق، خود زبان است!
بهرام بیضایی دو کاراکتر متفاوت و بدون زبان مشترک را کنارهم قرار می‌دهد و سعی میکند به مخاطب بفهماند که عشق نیاز به زبان مشترک ندارد و خود آن یک زبان مشترک است. کودکی که زبان زن مقابلش را نمی‌فهمد، از طریق محبت‌هایش به او خو میکند.
نایی تنها نجات‌دهنده باشو نیست بلکه رفتار متقابل باشو در هنگام بدحالی نایی نشان می‌دهد که محبت بدون پاسخ نمی‌ماند. در نهایت با وجود تمام تفاوت‌ها و مخالفت‌ها، باشو بالاخره خود را به محیط جدید تثبیت کرده و در آن پذیرفته می‌شود. فیلم قصد دارد بگوید که هر اتفاقی حکمتی در پس خود دارد که در زمان خودش مشخص می‌شود.
ما انسان‌ها همچون قطعه‌های زنجیری به یکدیگر وصلیم و عمل هر یک از ما بر روی دیگری اثر خواهد گذاشت. فیلم باشو، غریبه کوچک پس از انتشار با تحسین‌های جهانی روبه‌رو شد و توانست جایزه بهترین فیلم در جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم هنر و تجربه اوبرویلیه فرانسه ۱۹۹۰، جایزه اول جشنوارهٔ فیلم و هنر فرانسه ۱۹۹۱، جایزه ویژه هیئت داوران جشنوارهٔ فیلم آدانا ترکیه ۱۹۹۱، دیپلم افتخار منتقدان حرفه‌ای بلژیک به خاطر انتخاب به عنوان یکی از پنج فیلم برتر سال ۱۹۹۲، جایزه ویژه جشنواره فیلم پروین اعتصامی ۱۳۷۰ و جایزه بهترین فیلم بخش کلاسیک جشنواره ونیز ۲۰۲۵ را دریافت کند.
سخن پایانی
در این مقاله به مناسبت مرمت این فیلم بعد از چهل سال به معرفی و بررسی فیلم سینمایی باشو غریبه کوچک پرداختیم. فیلمی درام که به تبعات جنگ می‌پردازد و با نگاهی زیبا روابط انسانی و محبت را به تصویر می‌کشد. این اثر بارها در تاریخ سینمای ایران به عنوان برترین فیلم‌های ایرانی یاد شده است. همچنین نسخه ترمیم شده این فیلم روز شنبه ۲۹ شهریور ۱۴۰۴ در سالن فردوس موزه سینما به نمایش درآمد. لطفا ما را از دیدگاه‌های خود درباره این شاهکار بهرام بیضایی باخبر کنید. از همراهی شما تا پایان مقاله متشکریم.