تنبلی چشم ؛ علائم، دلایل، نحوه تشخیص و درمان

• تاری دید
• دو بینی
• تشخیص ضعیف عمق
• چشم‌ها به طور هماهنگ با یکدیگر کار نمی‌کنند
• انحراف چشم به داخل یا خارج

چشمان کودکان باید به طور مداوم مورد آزمایش قرار گیرند. در اکثر کشورهای دنیا، اولین معاینات و آزمایشات چشمی در سنین 3 الی 5 سالگی انجام می‌شوند. در صورت وجود سابقه خانوادگی ابتلا به تنبلی چشم و یا سایر عارضه‌های چشمی نظیر آب مروارید، معاینات چشمی کودک باید با دقت بیشتری انجام شوند. سوالی که ممکن است به ذهنتان خطور کرده باشد این است که آیا تنبلی چشم باعث کوری می شود یا خیر؟ در پاسخ باید بگوییم که این عارضه در صورت عدم رسیدگی و درمان مناسب می‌تواند باعث کاهش دید شدید و در وضعیت حاد نیز باعث کوری یکی از چشم‌ها شود.

علت تنبلی چشم

اختلال تنبلی چشم به مشکلات رشدی در مغز مرتبط است. در این حالت، مسیرهای عصبی موجود در مغز که مسئول بینایی انسان هستند، به درستی کار نمی‌کنند. این اختلال هنگامی اتفاق می‌افتد که چشمان شما به یک اندازه مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. به طور کلی هر چیزی که مانع بینایی کامل چشم‌ها در دوران رشد کودک شود، ممکن است باعث تنبلی چشم‌ها شود. با این وجود، دلایل ابتلا به تنبلی چشم چندان واضح نیست، اما مغز اطلاعاتی که از چشم تنبل دریافت می‌کند را نادیده گرفته و آنها را پردازش نمی‌کند.

برخی از دلایلی که باعث می‌شود به یک چشم خود بیشتر از چشم دیگرتان متکی باشید، شامل موارد زیر است:

انحراف چشم

انحراف چشم به معنای عدم وجود تعادل در عضلات چشم است که باعث می‌شود چشم‌ها نتوانند به صورت همزمان و در یک جهت به یک شی نگاه کنند. در این صورت چشم‌ها ممکن است به سمت بالا، پایین، داخل و یا خارج انحراف پیدا کنند. عدم تعادل عضلانی، نگاه کردن همزمان دو چشم به یک شی را دشوار می‌سازد. انحراف چشم ممکن است به صورت ارثی به یک فرد سرایت کرده و یا در نتیجه آسیب رسیدن به چشم‌ها بروز پیدا کند. در زبان عامیانه به انحراف چشم، لوچی چشم نیز گفته می‌شود.

تنبلی چشم ایزومتروپی (نابرابربینی)

نابرابر بودن قدرت انکسار دو چشم زمانی اتفاق می‌افتد که نور در هنگام عبور از عدسی چشم‌ها به درستی بر روی آنها متمرکز نشود. خطاهای انکسار به علت نزدیک‌بینی، دوربینی و یا آستیگمات بودن چشم‌ها رخ می‌دهد که در این حالات سطح عدسی یا قرنیه چشم، ناهموار بوده و موجب تاری دید می‌شود. کودک مبتلا به تنبلی چشم ایزومتروپی در یک چشم دچار نزدیک‌بینی یا دوربینی بیشتر می‌شود.

تنبلی چشم از نوع محرومیت تحریکی

این مورد، نادرترین نوع تنبلی چشم است که یک عامل درونی از بینایی یک چشم جلوگیری کرده و به تدریج آن را ضعیف و ضعیف‌تر می‌کند. گاهی اوقات نیز هر دو چشم ممکن است تحت تاثیر این عامل قرار گیرند. این نوع تنبلی چشم می‌تواند بنا بر دلایل زیر اتفاق بیفتد:

• زخم قرنیه چشم
• آب مروارید مادرزادی که کودک با آن متولد شده باشد
• افتادگی پلک
• آب سیاه یا گلوکوم
• آسیب به چشم
• جراحی چشم

سایر دلایل ابتلا به تنبلی چشم نیز شامل موارد زیر است:

• ژنتیک یا سابقه خانوادگی
• سطوح بینایی متفاوت در هر چشم
• کمبود ویتامین A
• اختلالات بینایی مانند دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگمات

به خاطر داشته باشید، آن چشمی که کمتر از آن استفاده می‌کنید، به مرور زمان ضعیف‌تر و یا تنبل‌تر شده و می‌تواند باعث ایجاد مشکلات بینایی جدی‌تری شود.

نحوه تشخیص تنبلی چشم

اختلال تنبلی چشم تنها در یک چشم بروز پیدا می‌کند و زمانی که در مراحل اولیه باشد، معمولا کودک و یا والدین از وجود این اختلال مطلع نمی‌شوند. برای جلوگیری از پیشرفت هرگونه بیماری مرتبط با چشم باید معاینات چشم پزشکی رایج و معمول را به صورت مرتب انجام دهید، حتی اگر هیچگونه علائمی مبنی بر وجود مشکلی در چشم مشاهده نکنید.

انجمن بینایی سنجی آمریکا توصیه می‌کند که کودکان باید در سنین 6 ماهگی و 3 سالگی تحت معاینه و آزمایشات چشم قرار گیرند. پس از آن نیز کودک باید هر دو سال یک مرتبه، معاینه شود و از سن 6 تا 18 سالگی نیز این معاینات را به صورت جدی‌تر انجام دهد. پزشک معالج برای معاینه و ارزیابی چشم‌ها اغلب معاینه استاندارد را انجام می‌دهد. این معاینات چشمی شامل انجام آزمایشاتی نظیر موارد زیر می‌شوند:

• شناسایی و تشخیص برخی حروف و اشکال در یک نمودار
• دنبال کردن نور با هر چشم و سپس با هر دو چشم
• معاینه دستگاهی

علاوه بر این موارد، پزشک معالج ممکن است میزان وضوح بینایی، قدرت عضلات چشم و قدرت تمرکز چشمان فرد را نیز تحت معاینه و بررسی قرار دهد. در طول این معاینات، تمام اختلالات بینایی قابل تشخیص هستند و جای هیچگونه نگرانی نیست. برای تشخیص وجود اختلال تنبلی چشم، تنها یک معاینه چشمی ساده کفایت می‌کند و این اختلال به راحتی توسط پزشکان تشخیص داده می‌شود.

درمان تنبلی چشم

برای درمان موثر تنبلی چشم باید به موقع و سریع اقدام کنید؛ زیرا هرچه سن پایین‌تر باشد، نتیجه مطلوب‌تری از درمان حاصل می‌شود. درمان تنبلی چشم در سنین بالا ممکن است منجر به بهبودی کامل چشم نشود و این عارضه به صورت دائمی اما خفیف، با فرد همراه باشد. به همین علت پزشکان معتقدند که درمان تنبلی چشم در بزرگسالی چندان موثر واقع نمی‌شود. برای درمان موثر این اختلال باید به چشم آسیب دیده خود کمک کنید تا به صورت طبیعی فعالیت کند.

گزینه‌های درمانی اولیه برای تنبلی چشم بسیار ساده و در عین حال موثر هستند و در صورت بکارگیری به موقع می‌توانند این اختلال را به طور کامل برطرف کنند. برخی از این گزینه‌های درمانی تنبلی چشم عبارتند از:

استفاده از عینک یا لنز تماسی

اگر تنبلی چشم فرد ناشی از مشکلات چشمی دیگر نظیر دوربینی، نزدیک‌بینی و یا آستیگمات بودن چشم باشد، استفاده از عینک و یا لنز تماسی یکی از بهترین گزینه‌های درمانی است. عینک تنبلی چشم معمولا ابتدایی‌ترین و موثرترین شیوه برای درمان این اختلال بوده که در اکثر موارد، درمان 100 درصد تنبلی چشم است و نیازی به درمان‌های دیگر ندارد.

پچ چشمی

قرار دادن پچ چشمی (محافظ) بر روی چشم سالم به تقویت چشم ضعیف و تنبل کمک بسیاری می‌کند. در این حالت مغز دیگر از سوی چشم سالم سیگنالی دریافت نمی‌کند و در نتیجه مجبور است سیگنال‌های چشم تنبل را پردازش کند. پزشک معالج با توجه به میزان حاد بودن این عارضه ممکن است به فرد توصیه کند که روزی 1 الی 2 ساعت از پچ چشمی استفاده کند. پچ چشمی به کارکرد موثر آن بخش از مغز که بینایی شما را کنترل می‌کند، کمک بسیاری خواهد کرد.

قطره چشمی

استفاده از قطره چشمی نیز شیوه درمانی دیگر برای بهبود تنبلی چشم است. قطره چشمی نیز مانند پچ چشم بر روی چشم سالم تمرکز می‌کند تا چشم تنبل را وادار به فعالیت کند. در این روش درمانی، قطره چشم در چشمی که سالم است ریخته شده و بینایی آن را تا حدی کدر می‌سازد و مانند پچ چشم، فرد را ترغیب می‌کند تا از چشم ضعیف خود استفاده کند. قطره چشمی و پچ چشم می‌توانند به صورت جایگزین یکدیگر مورد استفاده قرار گیرند؛ زیرا عملکرد و هدف آنها مشابه است. قطره چشمی برای درمان تنبلی چشم در بزرگسالان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عمل جراحی

یکی از شیوه‌های دیگر درمان اختلال تنبلی چشم انجام عمل تنبلی چشم است. سوالی که ممکن است در ذهنتان نقش بسته باشد این است که آیا تنبلی چشم عمل می شود و می‌تواند موثر واقع شود یا خیر؟ عمل جراحی برای تنبلی چشم برای بهبود وضعیت ظاهری چشم انجام می‌شود؛ زیرا همانطور که اشاره کردیم، در این اختلال جهت چشم به سمت داخل یا خارج متمایل می‌شود و ظاهر خوشایندی ندارد. علاوه بر این، اگر فردی با انحراف چشم مادرزادی به دنیا بیاید نیز باید تحت عمل جراحی قرار گیرد.

بازی و تمرین

انجام برخی فعالیت‌ها و بازی‌ها نظیر نقاشی کشیدن، بازی‌های رایانه‌ای، حل کردن پازل، دیدن کارتون در زمان استفاده از پچ چشمی نیز از شیوه‌های مکمل برای درمان این اختلال هستند. بازی برای تنبلی چشم کودکان بسیار مفید بوده و می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند؛ به عبارت دیگر کودک هرچه بیشتر از چشم آسیب دیده خود کار بکشد، سریع‌تر درمان می‌شود.

تغذیه مناسب برای تنبلی چشم کودکان نیز یکی دیگر از شیوه‌های درمانی مکمل محسوب می‌شود. همانطور که اشاره کردیم، این اختلال ممکن است به دلیل کمبود ویتامین A در بدن بروز پیدا کند. اما چه چیزی برای تنبلی چشم مفید است و می‌تواند به بهبود این اختلال کمک کند؟ مصرف میوه و سبزیجات تازه مانند اسفناج، کلم بروکلی، هویج، کیوی، زردآلو، پرتقال و مصرف انواع مغزها مانند گردو و پسته بسیار مفید است. مصرف تخم‌مرغ نیز به دلیل دارا بودن مقادیر بالایی از پروتئین برای درمان تنبلی چشم توصیه می‌شود.

ما در این مقاله اختلال تنبلی چشم را به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم. همانطور که خواندید، تنبلی چشم یکی از اختلالات شایع چشمی است که معمولا در کودکان بروز پیدا کرده و زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از چشم‌ها مانند چشم دیگر تکامل پیدا نمی‌کند. شیوه‌های مختلفی برای درمان این اختلال وجود دارد که با توجه به میزان حاد بودن تنبلی چشم، مورد استفاده قرار می‌گیرند.