استراتژی اقیانوس آبی یک استراتژی صلح‌طلب و طرز فکری جدید و نوین در کسب و کار است. در این مقاله قصد داریم استراتژی اقیانوس آبی را به طور کامل مورد بررسی قرار دهیم.
استراتژی اقیانوس آبی (Blue ocean strategy) در میان بسیاری از مدل‌های برنامه‌ریزی استراتژیک موجود برای موفقیت و پیشرفت کسب و کار، یک استراتژی میانه‌رو و صلح‌طلب است. استراتژی اقیانوس آبی به معنای ایجاد همزمان تمایز و کاهش هزینه‌ها برای ایجاد بازار جدید و تقاضای جدید است. مفهوم این استراتژی، به وجود آوردن یک فضای غیر رقابتی در بازار است؛ یعنی به جای آنکه شما را به سوی رقابت شدید با رقبایتان هدایت کند، شما را به سمتی سوق می‌دهد که به جای افزایش تقاضا سعی کنید تقاضاهای جدیدی در بازار به وجود آورید.
استراتژی اقیانوس آبی بر اساس این دیدگاه است که مرزهای بازار و ساختار صنعت واضح و مشخص نیستند و با اقدامات و باورهای فعالان و کارکنان صنعت، می‌توانند بازسازی و احیا شوند. تمرکز اصلی این استراتژی این است که شرکت‌ها برای کسب موفقیت و پیشرفت چشمگیر در حوزه فعالیتی خود نباید به یک بازار شلوغ و پر رقابت وارد شوند، بلکه باید یک بازار جدید و مجزا را برای خود به وجود آورند و بدین طریق خود را به طور کامل از سایر رقبا متمایز سازند.
استراتژی اقیانوس سرخ (Red ocean strategy) نقطه مقابل استراتژی اقیانوس آبی است که بازارهای رقابتی و تهاجمی زیادی در آن وجود دارد و سطح رقابت و تنش در این بازارها بسیار بالا است؛ در حالی که اقیانوس آبی فضایی کاملا متفاوت و آرام دارد. در ادامه این مقاله همه چیز را درباره استراتژی اقیانوس آبی به شما توضیح خواهیم داد. پس با پلازا همراه باشید.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
- استراتژی اقیانوس آبی چیست؟
- تفاوت استراتژی اقیانوس آبی و استراتژی اقیانوس سرخ
- مفاهیم کلیدی در استراتژی اقیانوس آبی
استراتژی اقیانوس آبی چیست؟
استراتژی اقیانوس آبی یک تئوری بازاریابی و عنوان کتابی است که در سال 2004 منتشر شد و توسط دبلیو چان کیم (W. Chan Kim) و رنه مابورنیا (Renee Maubourgne) اساتید مدرسه عالی کسب و کار اینسید (INSEAD) نوشته شده است. آن‌ها در کتاب خود ادعا می‌کنند که اقدامات استراتژیک ضمن ایجاد تقاضای جدید و از بین بردن رقابت‌ها، فضای جدیدی از ارزش و تمایز را برای شرکت، خریداران و کارمندان به وجود می‌آورند. این کتاب، چارچوب‌ها و ابزارهای تحلیلی را برای تقویت توانایی سازمان در ایجاد مفهومی به نام «اقیانوس‌های آبی» ارائه می‌دهد. نسخه‌های تکمیلی کتاب استراتژی اقیانوس آبی در سال‌های 2015 و 2017 منتشر شدند.
استراتژی اقیانوس آبی به طور کلی به صنایع و بازارهای ناشناخته اشاره دارد که هیچ فضای رقابتی و یا تقاضایی در آن‌ها وجود ندارد. اقیانوس آبی اصطلاحا به آرام بودن این بازارها و عدم وجود رقابت‌های سنگین در آن‌ها اشاره دارد. در این نوع بازارها هیچ تقاضایی وجود ندارد، بلکه این شما هستید که تقاضا را خلق می‌کنید.
به عنوان مثال شرکت موفق اپل را در نظر بگیرید که از استراتژی اقیانوس آبی برای ایجاد تمایز استفاده کرده است. این شرکت خود را از فضای رقابتی سایر نام‌های تجاری مطرح بازار کنار کشید و برند منحصربه‌فرد خود را به وجود آورد و شروع به ایجاد تقاضا در بازار امن و نوپای خود کرد و پس از مدتی به یکی از نام‌های تجاری برتر موجود در بازار تبدیل شد. در رویکرد اقیانوس آبی به جای رقابت با رقبای بالقوه باید زمان و سرمایه خود را بر کیفیت کار و ایجاد تقاضا متمرکز کنید.
با استفاده از استراتژی اقیانوس آبی از فضای رقابتی و شلوغ کسب و کارهای دیگر فاصله می‌گیرید و به فضایی امن و آرام روانه می‌شوید. تقابل این دو بازار با یکدیگر نیز مفهوم «اقیانوس سرخ» را به وجود می‌آورد که به بازارها و صنایعی اشاره دارد که کاملا شناخته شده هستند و رقابت شدیدی در میان آن‌ها وجود دارد. در رویکرد اقیانوس سرخ، رقبا برای پیشی گرفتن از یکدیگر سعی می‌کنند بر بازار چیره شوند و تمام تقاضاها و خواسته‌های مصرف کنندگان را زودتر از رقبای خود برآورده سازند و سهم بیشتری را در بازار بدست آورند.
تفاوت استراتژی اقیانوس آبی و استراتژی اقیانوس سرخ
در بازار رقابتی کسب و کار امروزی برای خرید یک محصول معمولا با نام‌های تجاری مختلفی روبرو می‌شویم که تمام آن‌ها ویژگی‌ها و قابلیت‌های مشابهی با یکدیگر دارند. اما دلیل وجود کالاهای مشابه در بازار چیست؟ چرا اغلب محصولات موجود در بازار شبیه به یکدیگر هستند؟
شرکت‌ها و نام‌های تجاری دائما در حال نبرد و رقابت با یکدیگر هستند. این عرصه نبرد مانند اقیانوسی است که این شرکت‌ها در آن درگیر رقابت و جنگ نهان با یکدیگر هستند. اقیانوس سرخ نیز اشاره به این فضای رقابتی تنش‌آور دارد که رقبای بالقوه اصطلاحا در آن خون یکدیگر را می‌ریزند. اما اقیانوس آبی اشاره به فضا و بازاری غیر رقابتی دارد و یک شرکت با تکیه بر این استراتژی به دنبال ارائه محصولات خاص و منحصربه‌فردی است که در هیچ بازار دیگری یافت نمی‌شود.
یک شرکت موفق هیچگاه وارد عرصه رقابت شدید با رقبا نمی‌شود، بلکه می‌کوشد محصولات و خدمات جدید و نوینی تولید کند و خود را از سایر نام‌های تجاری و شرکت‌ها متمایز سازد. تفاوت استراتژی اقیانوس آبی و سرخ در همین موضوع است. در استراتژی اقیانوس آبی جنگ‌های رقابتی حذف شده است و پتانسیل بالایی برای رشد و ترقی وجود دارد. این استراتژی بر خلق و ابداع بازارهای جدیدی تمرکز می‌کند که قبلا وجود نداشته‌اند. در حالی که استراتژی اقیانوس سرخ بر بازارهای رقابتی موجود متمرکز است و به جای خلق ایده‌های جدید، تمام سرمایه و انرژی خود را صرف رقابت با رقبا می‌کند و هیچگاه در جهت نوآوری و توسعه مفاهیم جدید قدم برنمی‌دارد.
مفاهیم کلیدی در استراتژی اقیانوس آبی
استراتژی اقیانوس آبی دارای مفاهیم و نکات کلیدی است که هر شرکت و یا کسب و کار برای اتخاذ این استراتژی در صنعت خود باید آن‌ها را به دقت مورد بررسی قرار دهد و بر اساس این مفاهیم اقدامات لازم را انجام دهد. استفاده از استراتژی اقیانوس آبی صرفا ایجاد یک بازار جدید و تمایز از رقبا نیست. برای بکارگیری موفق این استراتژی باید اصول آن را نیز در نظر داشته باشید.
برخی از مفاهیم کلیدی استراتژی اقیانوس آبی عبارتند از:
ایجاد تمایز و کاهش هزینه ها
استراتژی اقیانوس آبی مبتنی بر پیگیری همزمان تمایز و کاهش هزینه‌ها است. فهم عرفی بر این باور است که شرکت‌ها می‌توانند با صرف هزینه‌های گزاف، ارزش فراوانی را به مشتریان ارائه دهند، اما با صرف هزینه کمتر می‌توانند ارزش‌های معقول و قابل قبولی را برای آنان به ارمغان آورند و این امر نیز تمرکز اصلی استراتژی اقیانوس آبی است. این استراتژی سعی دارد با حذف واسطه‌های موجود در صنعت، هزینه‌های خود را کاهش دهد و در عین حال نیز خود را از رقبای خویش متمایز سازد و بهترین ارزش را به مشتریان خود ارائه دهد.
ایجاد بازار غیر رقابتی
یکی از اهداف استراتژی اقیانوس آبی از بین بردن رقابت است. این استراتژی سعی دارد از طریق بازسازی مرزهای صنعت، رقابت‌ها را از بین ببرد. اقیانوس آبی با ایجاد مفاهیم و مرزهای جدید، معنای قدیمی رقابت را از بین می‌برد و در یک محیط غیر رقابتی جدید و سالم شروع به رشد و سودآوری می‌کند.
توانمند ساختن شرکت ها از طریق چارچوب ها و ابزارها
استراتژی اقیانوس آبی ابزارها و چارچوب‌های منظم و منطقی را برای فاصله گرفتن از رقبا و ایجاد فضایی باز و بدون محاصره در بازار ارائه می‌دهد. این استراتژی بر اساس الگوهای استراتژیک مشترک در ایجاد بازارهای جدید به وجود آمده است. این الگوها، امکانی را برای استراتژی اقیانوس آبی فراهم می‌کنند تا بتواند چارچوب‌های تحلیلی اساسی، ابزارها و روش‌هایی را توسعه دهد که به کمک آن‌ها مرزهای صنعت را بازسازی و احیا کند و شرکت‌ها را نیز در این راه توانمند سازد.
به حداکثر رساندن فرصت ها از طریق به حداقل رساندن خطرها
استراتژی اقیانوس آبی به معنای به حداکثر رساندن فرصت‌ها و استفاده از آن‌ها و همچنین به حداقل رساندن خطرات و ریسک‌های موجود در کسب و کار است. البته استراتژی اقیانوس آبی نیز مانند استراتژی سرخ، خطرات و ریسک‌های خاص خود را دارد، اما اقیانوس آبی مکانیزم‌های قوی را برای کاهش خطرات و افزایش شانس موفقیت در بازار فراهم می‌کند. چارچوب مهم در این استراتژی، «شاخص ایده اقیانوس آبی» است.
شاخص ایده اقیانوس آبی به شما امکان می‌دهد حیات تجاری ایده‌های اقیانوس آبی خود را آزمایش کنید و به شما کمک می‌کند تا بتوانید ایده‌های خود را برای به حداکثر رساندن صعود خود و در عین حال به حداقل رساندن خطرات نزولی، بهبود بخشید.
نشان دادن نحوه حصول نتایج برد-برد
استراتژی اقیانوس آبی به شما نشان می‌دهد که چگونه می‌توانید سه ارزش پیشنهادی موجود در استراتژی، یعنی ارزش، سود و مشتری را بهبود بخشید تا اطمینان حاصل کنید که شرکت شما با استراتژی جدیدتان همسویی دارد یا خیر. این امر همچنین باعث ایجاد برتری شما در میان سایر شرکت‌ها و رقبا می‌شود. هر استراتژی برای رسیدن به موفقیت پایدار و همیشگی باید محصولات و خدماتی را ارائه دهد تا بتواند خریداران را به خود جلب کند. با به کارگیری درست قواعد استراتژی اقیانوس آبی می‌توانید به نتایج برد-برد یا به اصطلاح عامیانه «دو سر سود» دست پیدا کنید.
ما در این مقاله مفهوم استراتژی اقیانوس آبی را به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم. همانطور که خواندید استراتژی اقیانوس آبی به معنای ایجاد همزمان تمایز و کاهش هزینه‌ها برای ایجاد بازار جدید و تقاضای جدید است. مفهوم این استراتژی، به وجود آوردن یک فضای غیر رقابتی در بازار است. با به کارگیری موثر این استراتژی می‌توانید به راحتی خود را از رقبای بالقوه موجود در بازار متمایز سازید و از رقابت‌های تنش‌آور نیز دور شوید.