ضریب هوشی یا همان IQ نمرهای است که میزان هوش یک فرد را تعیین میکند و با انجام برخی تستها به صورت عددی بدست میآید. محاسبه ضریب هوشی چگونه است؟ چگونه آی کیو خود را محاسبه کنیم؟ فرمول محاسبه ضریب هوشی چطور بدست میآید؟
ضریب هوشی (Intelligence Quotient) که به اختصار به آن IQ نیز گفته میشود، معیاری برای سنجش میزان توانایی شما در استدلال و حل مشکلات است. ضریب هوشی اساسا نشاندهنده این است که شما در مقایسه با سایر افراد گروه سنی خود در یک آزمون خاص چگونه عمل کردهاید. در حالی که تستهای اندازهگیری بهره هوشی ممکن است متفاوت باشند، اما میانگین ضریب هوشی در بسیاری از تستها 100 و 68 درصد از نمرات در حدود 85 تا 115 است. از لحاظ علمی، اصطلاح «هوش» به طور معمول به آنچه که میتوانیم آن را به عنوان هوش آکادمیک یا شناختی بنامیم اشاره دارد. محققان نیز هوش را به عنوان تواناییهای شناختی یا فکری مورد نیاز برای به دست آوردن دانش و استفاده از آن دانش به روشی مناسب در جهت حل مسائل و مشکلات پیرامون در نظر میگیرند. به عبارتی دیگر، هوش به میزان درک و درایت شما اشاره دارد.
در ادامه میخوانید:
ضریب هوشی (IQ) چیست؟
ضریب هوشی (IQ) یک نمره کلی است که از مجموعه تستهای استاندارد تهیه شده برای ارزیابی هوش انسان بدست میآید. از نظر تاریخی، ضریب هوشی نمرهای است که با تقسیم نمره سن ذهنی (انجام تست هوش) یک فرد بر سن تقویمی وی (براساس سال و ماه) و ضرب آن مقدار در عدد 100 محاسبه میشود. در تستهای مدرن، ضریب هوشی عددی با میانگین 100 و انحراف معیار 15 است. طبق این تعریف، تقریبا دو سوم جمعیت جهان دارای IQ بین 85 تا 115 هستند و حدود 2.5 درصد از افراد دارای ضریب هوشی بالاتر از 130 و 2.5 درصد نیز پایین تر از 70 هستند.
نمرات حاصل از تستهای IQ میزان هوش افراد را تخمین میزند. محققان به این نتیجه رسیدهاند که نمرات ضریب هوشی با عواملی چون بیماری و مرگ و میر، وضعیت اجتماعی والدین و تا حدی با ضریب هوشی بیولوژیکی والدین در ارتباط است. در حالی که موضوع وراثت ضریب هوشی تقریبا یک قرن است که مورد بررسی قرار گرفته است، اما هنوز هم در مورد اهمیت عوامل وراثت پذیری و مکانیسمهای وراثت در میزان هوش افراد در میان محققان بحث و اختلاف نظر وجود دارد.
از نمرات بهره هوشی برای تعیین سطح آموزشی، بررسی ناتوانیهای ذهنی و همچنین ارزیابی متقاضیان شغلی استفاده میشود. حتی اگر دانش آموزان نمرات خود را در آزمونهای استاندارد بهبود بخشند، اما همیشه نمیتوانند تواناییهای شناختی خود مانند حافظه، دقت و سرعت را ارتقا دهند. نمرات خام در تستهای IQ برای بسیاری از جمعیتها با افزایش متوسط همراه بود که از اوایل قرن بیستم به سه نقطه ضریب هوشی در هر دهه رسید که این ارتقا به پدیدهای با نام اثر فلین (Flynn effect) شناخته میشود.
محاسبه ضریب هوشی
فرمول محاسبه ضریب هوشی چیست؟ حقیقت این است که پاسخ دقیقی برای این پرسش وجود ندارد. برای درک اینکه اعداد و نمرات حاصل از تستهای محاسبه آی کیو چه معنایی دارند، ابتدا باید شیوه چگونگی محاسبه نمرات در این آزمونها را متوجه شوید. در حالی که بسیاری از آزمونها برای به دست آوردن نمرات میزان سطح هوش از روشهای مشابهی استفاده میکنند، اما باید توجه داشته باشید که محتویات هر آزمون متفاوت است و روشهای امتیازدهی یک آزمون با آزمونی دیگر یکسان نیست.
محاسبه ضریب هوشی از سایتها:
فرمول محاسبه ضریب هوشی در سایتهای زیر وجود دارد و با پاسخگویی به چند سوال IQ شما ارزیابی میشود. پس اگر سوال شما این است که «چگونه آی کیو خود را محاسبه کنیم؟» روی سایتهای زیر کلیک کنید:
تست های IQ استاندارسازی شده هستند
به منظور ارزیابی مناسب و تفسیر نمرات آزمون، دانشمندانی که تستهای بهره هوشی را تولید میکنند از فرآیندی به نام استانداردسازی استفاده میکنند. فرآیند استانداردسازی شامل اجرای آزمون بر روی نمونههای شاخص از کل جمعیت است که این آزمون را انجام میدهند. نمونه اولیه، جمعیت کل را تا حد امکان به طور دقیق نشان میدهد و بسیاری از مواردی را که در جامعه عمومی وجود دارد را نیز منعکس میکند. به عنوان مثال، یک نمونه شاخص باید همان درصدی از افراد دارای جنس و سنین خاص را شامل شود که در کل جامعه وجود دارد.
هر یک از شرکت کنندگان در آزمون تحت شرایطی مشابه سایر شرکت کنندگان در گروه نمونه، آزمون را تکمیل میکنند. این فرآیند به توسعه دهندگان تست IQ اجازه میدهد تا هنجارها یا معیارهایی را تنظیم کنند که با استفاده از آنها بتوانند نمرات فردی را با یکدیگر مقایسه کنند.
نمرات آزمون هوش معمولا در یک منحنی ناقوس مانند (در تصویر بالا مشاهده میکنید) ارزیابی میشوند که در آن اکثر نمرات نزدیک به نمره متوسط است. به عنوان مثال، اکثر نمرات (حدود 68٪) در سری تستهای هوش وکسلر (Wechsler) نمره متوسط هستند که حد وسط آن 100 در نظر گرفته میشود که افراد نمراتی بالا و یا پایینتر از 100 دریافت میکنند. این بدان معنا است که تقریباً 68٪ افرادی که در این آزمون شرکت میدهند، نمرهای بین 85 تا 115 کسب میکنند.
تعداد کمی از افراد (تقریبا 0.2٪) نمره بیش از 145 (نشانگر ضریب هوشی بسیار بالا) یا نمرهای کمتر از 55 (نشانگر ضریب هوشی بسیار پایین) را در آزمونهای تشخیص IQ کسب میکنند. در گذشته، نمرات زیر 70 را به عنوان نشانهای از ناتوانی ذهنی فرد تلقی میکردند، اما امروزه نمرات آزمون به تنهایی برای تشخیص ناتوانی ذهنی کافی نیست و متخصصان عواملی همچون سن و مهارتهای عملی شخص را نیز مورد ارزیابی قرار میدهند.
نگاهی دقیق تر به نمرات ضریب هوشی
آنچه در جدول زیر می خوانید، تفسیر کلی نمرات IQ است. برخی از آزمونها نمرات متفاوتی را با تفاسیر متفاوت ارائه میدهند. با این حال، به یاد داشته باشید که آزمایشهای ضریب هوشی فقط یک ارزیابی از میزان هوش هستند. بسیاری از کارشناسان و محققان بر این باورند که سایر عناصر مهم از جمله عوامل اجتماعی و عاطفی در میزان هوش افراد نقش بسزایی دارند. برخی از متخصصان حتی به این نتیجه رسیدهاند که در زمان ارزیابی میزان موفقیت یک فرد در زندگی، مهارتهای اجتماعی و عاطفی اهمیت بیشتری نسبت به ضریب هوشی دارند. در جدول زیر طبقهبندی نمرات آزمون ضریب هوشی را مشاهده میکنید.
سطح ضریب هوشی (IQ) | طبقه بندی توصیفی |
---|---|
130 و بالاتر | بسیار برتر |
120-129 | برتر |
110- 119 | بالاتر از متوسط |
90-109 | متوسط |
80-89 | پایین تر از متوسط |
70-79 | مرزی |
69 و کمتر | بسیار کم |
این طبقهبندیها از سری تستهای ضریب هوشی وکسلر برای کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرار میگیرد.
میزان IQ در کشورهای مختلف
براساس جدیدترین آمار بدست آمده از میزان IQ کشورهای مختلف، بالاترین میزان ضریب هوشی متعلق به هنگ کنگ و سنگاپور است که 108 برآورد شده است. در جدول زیر میتوانید میزان IQ کشورهای مختلف را مشاهده کنید.
نام کشور | میزان ضریب هوشی (IQ) |
---|---|
هنگ کنگ | 108 |
سنگاپور | 108 |
کره جنوبی | 106 |
چین و ژاپن | 105 |
تایوان | 104 |
ایتالیا | 102 |
استرالیا و بریتانیا | 100 |
کانادا و آلمان | 99 |
دانمارک و فرانسه | 98 |
روسیه | 97 |
عراق و برزیل | 87 |
ایران | 84 |
تاریخچه پیدایش تست ضریب هوشی
از نظر تاریخی، حتی قبل از انجام تستهای IQ، محققان سعی میکردند میزان هوش افراد را با مشاهده رفتار آنها در زندگی روزمرهشان بررسی و طبقهبندی کنند. برخی اشکال قدیمی ارزیابی رفتار انسانها هنوز هم برای طبقهبندی سطح هوش آنان در کنار نمرات آزمون بهره هوشی، مهم و قابل توجه هستند. یکی از محققان آمریکایی به نام فرانسیس گالتون (Francis Galton) نخستین اقدام را برای ساخت یک تست استاندارد برای رتبهبندی میزان هوش افراد انجام داد. او معتقد بود که هوش تا حد زیادی محصول وراثت است. وی بر این باور بود که با اندازهگیری جمجمه انسان میتواند میزان بهره هوش شخص را تعیین کند و هرچه جمجمه بزرگتر باشد، فرد باهوشتر است.
فرانسیس گالتون فرض کرد که باید میان هوش و سایر خصایص قابل مشاهده مانند رفلکس، گرفتگی عضلات و اندازه سر، ارتباطی وجود داشته باشد. او در سال 1883 نخستین مرکز آزمایش روان انسان در جهان را تأسیس کرد و در آن نظریههای مختلف خود را بیان کرد. وی پس از جمعآوری دادهها در مورد انواع مختلفی از متغیرهای بدنی، نتوانست رابطهای را میان هوش و سایر اندامهای بدن نشان دهد و پس از مدتی، تحقیقات خود را ناتمام و بدون نتیجه رها کرد.
پس از آن یک روانشناس فرانسوی به نام آلفرد بینه (Alfred Binet) به همراه دو محقق دیگر به نام ویکتور هنری (Victor Henri) و تئودور سیمون (Théodore Simon) در سال 1905 تحقیقات موفقیتآمیزتری را انجام دادند و یک فرمول محاسبه ضریب هوشی که به مقیاس هوش استنفورد-بینه (Stanford–Binet) معروف است را معرفی کردند که تمرکز اصلی آن ارزیابی تواناییهای کلامی بود.
این آزمون برای سنجش عقب ماندگی ذهنی دانش آموزان در مدرسه بود، اما این امر با ادعاهای روانپزشکان مبنی بر اینکه آنان «بیمار» محسوب میشوند و باید از محیط مدرسه دور شوند کمی در تناقض بود. امتیاز بدست آمده از مقیاس هوش استنفورد-بینه، میزان سن ذهنی کودک را نشان میدهد. بینه بر این باور بود که هوش انسان چند وجهی است، اما تحت کنترل اعمال و رفتار قرار دارد. پس از آن مطالعات جامعتری صورت گرفت که منجر به ساخت آزمون سنجش ضریب هوشی گردید.
شیوه های افزایش ضریب هوشی
هوش انسان به دو نوع مختلف تقسیم میشود: هوش سیال و هوش متبلور. هوش سیال با استدلال انتزاعی همراه است؛ در حالی که هوش متبلور با پیشرفت مهارتهای فکری طبقهبندی میشود. طبق یافتههای کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا، این نوع هوشها میتوانند تحت تأثیر انواع عوامل ژنتیکی و محیطی قرار بگیرند که این عوامل عبارتند از:
- ضریب هوشی والدین
- ژن
- زندگی خانوادگی
- سبک فرزند پروری
- تغدیه
- آموزش و پرورش
در این قسمت چندین فعالیت ساده را که به کمک آنها میتوانید میزان IQ خود را افزایش دهید معرفی میکنیم.
1. فعالیت های تقویت حافظه
فعالیتهای تقویت حافظه نه تنها میتوانند به بهبود حافظه کمک کنند، بلکه میتوانند مهارتهای استدلالی و زبانی را نیز بهبود بخشند. در مطالعات تحقیقاتی از بازیهای تقویت حافظه برای بررسی چگونگی ارتباط حافظه با زبان و دانش مربوط به اشیا استفاده میشود. استدلال و زبان هر دو به عنوان مقیاسهای مرتبط با هوش در نظر گرفته میشوند و این به معنای آن است که فعالیتهای تقویت حافظه میتوانند به توسعه ضریب هوشی کمک کنند. فعالیتهایی که به تقویت حافظه کمک میکنند عبارتند از پازل و جورچین، حل جدول، بازیهای فکری و سودوکو.
2. مهارت های ارتباطی
نظریه چارچوب ارتباطی (Relational Frame Theory) مربوط به توسعه شناخت و زبان انسان از طریق روابط است. تحقیقات انجام شده از سال 2011 نشان داده است که استفاده از نظریه چارچوب ارتباطی میتواند فرمول محاسبه ضریب هوشی و نمره IQ در کودکان را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. مطالعات جدیدتر همچنین به این نتیجه رسیدند که این نظریه موجب بهبودی بهره هوشی، استدلال کلامی و استدلال عددی میگردد.
فعالیتهایی که شامل آموزش ارتباطات میشوند عبارتند از:
- کتابهای یادگیری زبان (مانند این یک … است یا آن یک … است)
- مقایسه اشیا (فنجان پر در مقابل فنجان خالی)
- مقایسههای مقداری (تومان در مقابل ریال)
3. یادگیری یکی از سازهای موسیقی
مطالعات نشان دادهاند که نوازندگان نسبت به افرادی که کار موسیقی انجام نمیدهند، حافظه بهتری دارند. با توجه به نقش مهمی که حافظه در میزان سطح هوش ایفا میکند، بهتر است برای افزایش میزان IQ خود، یادگیری سازی که همیشه به آن علاقه داشتهاید را شروع کنید. با یادگیری یکی از سازهای موسیقی، ذهن شما باز میشود و آماده یادگیری مطالب جدید میشود. با افزایش فعالیت مغز، میزان IQ شما نیز به تدریج افزایش پیدا میکند.
4. یادگیری زبان های جدید
آیا میدانید که بیش از نیمی از جمعیت جهان، دو زبانه هستند؟ جای تعجب نیست که یادگیری چند زبان برای مغز انسان مفید باشد. محققان در یک مطالعه، رابطه میان یادگیری زبان اولیه و ضریب هوشی را بررسی کردند و نتایج نشان داد که یادگیری زبان از طریق گفتگو و تعامل به افزایش فعالیت مغز و همچنین افزایش میزان IQ افراد کمک بسیار زیادی میکند.
5. مطالعه
مطالعه میتواند تاثیرات بسیار زیادی بر توسعه مهارتهای شناختی انسان بگذارد. در حقیقت افرادی که والدینشان از کودکی برای آنها کتاب میخواندند نسبت به افراد دیگر از ضریب هوشی بالاتری برخوردار هستند. محققان همچنین دریافتهاند زمانی که والدین برای کودکان خود با صدای بلند کتاب میخوانند، میتوانند مهارتهای شناختی و زبانی فرزند خود را توسعه دهند و این امر در نهایت منجر به افزایش میزان ضریب هوشی کودک میشود.
6. ادامه تحصیل
آموزش و پرورش، به هر شکل و روشی، برای رشد هوش انسانی بسیار مهم است. در بررسی مطالعات مربوط به ضریب هوشی و آموزش، بیش از 600000 شرکتکننده برای تعیین تأثیر آموزش بر روی ضریب هوشی مورد بررسی و آزمایش قرار گرفتند. محققان دریافتند که به ازای هر سال تحصیلی اضافهتری که افراد میگذرانند، یک تا پنج امتیاز میزان ضریب هوشی آنان افزایش مییابد.
در واقع شاید فعالیتهای اندکی وجود داشته باشند که شما از انجام دادن آنها لذت ببرید و در عین حال نیز موجب افزایش ضریب هوشی شوند، اما برخی اقدامات نیز وجود دارند که در افزایش میزان IQ شما هیچ نقشی ندارند و برخلاف باور عموم تاثیری بر میزان بهره هوشی شما نمیگذارند. برخی از این اقدامات عبارتند از:
- مصرف مولتی ویتامینها
- گوش دادن به موسیقی
- آموزش برای تست ضریب هوشی
به طور کلی، این نوع فعالیتها کمکی در جهت پیشرفت مهارتهای لازم برای بهبود هوش شما نمیکنند. برای بهبود نمره ضریب هوشی خود، باید بر فعالیتهایی تمرکز کنید که مهارتهای مغز شما را در رابطه با هوش سیال و متبلور ارتقا میدهند.
سوالات متداول
1. ضریب هوشی (IQ) چیست؟
ضریب هوشی (Intelligence Quotient) که به اختصار به آن IQ نیز گفته میشود، معیاری برای سنجش میزان توانایی شما در استدلال و حل مشکلات است
2. ضریب هوشی بالا و پایین به چه معناست؟
تقریبا دو سوم جمعیت جهان دارای IQ بین 85 تا 115 هستند و حدود 2.5 درصد از افراد دارای ضریب هوشی بالاتر از 130 و 2.5 درصد نیز پایین تر از 70 هستند.
3. چگونه آی کیو خود را محاسبه کنیم؟
با مراجعه با سایتهای تست آنلاین ضریب هوشی میتوانید در عرض 30 دقیقه بهره هوشی خود را بسنجید
4. چطور IQ خود را افزایش دهیم؟
انجام فعالیت های تقویت حافظه، تقویت مهارت های ارتباطی، یادگیری یکی از سازهای موسیقی، یادگیری زبان های خارجی و ...
ما در این مقاله ماهیت بهره هوشی IQ و فرمول محاسبه ضریب هوشی را به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم. IQ به میزان هوش و توانایی شما در انجام فعالیتهای روزانه و حل مشکلات اشاره دارد. ضریب هوشی افراد مختلف با یکدیگر تفاوت دارد و به عواملی چون وراثت، سبک زندگی، تغذیه، آموزش و پرورش و غیره بستگی دارد. محققان نیز اذعان دارند که میزان بالای IQ افراد تضمین کننده موفقیت آنان در زندگی نیست و چه بسا افرادی وجود دارند که با ضریب هوشی پایین توانستهاند موفقیتهای بسیاری در زندگی خود کسب کنند. البته میزان بهره هوشی بالا در رسیدن به موفقیت بیتاثیر نیست؛ اما نباید آن را معیار کلی پیشرفت و ترقی افراد در نظر گرفت.